Hace Ahmed Yesevi kimdir, nerelidir? Eşi kimdir? Ne zaman yaşadı, ne zaman öldü?

Mavera isimli dizinin TRT 1 ekranlarında yayınlanmaya başlamasıyla Ahmed-i Yesevi'nin hayatı merak konusu oldu. Peki ama gerçekte Ahmed Yesevi kimdir? Hangi yıllarda yaşamış, neler yapmıştır? Eserleri nelerdir? Nasıl vefat etmiştir, ölüm sebebi nedir? Ahmed Yesevi'nin eşi kimdir? Kiminle evlenmiştir?

07.05.2021 04:38

Hace Ahmed Yesevi kimdir, nerelidir? Eşi kimdir? Ne zaman yaşadı, ne zaman öldü?

AHMED YESEVİ KİMDİR?

Hace Ahmed Yesevi 1093-1166 yılları arasında yaşamış bir Türk şairi ve mutasavvıftır. Günümüzde Kazakistan sınırları içerisinde yer alan Sayram isimli bir kasabada dünyaya gelmiştir.

Menkıbelerden anlatıldığına göre Ahmed Yesevi henüz küçük yaşlarda bir takım farklılıklar göstermeye başladı. 7 yaşında Hızır’ın delâletine nâil olan Ahmed Yesevî Yesi’de Arslan Baba’ya intisap etti. Başka bir hikayeye göre ashabdan olan Arslan Baba, kendisine verilen bir işaret doğrultusunda Yesi'ye gelerek Ahmed Yesevi'yi bulmuş ve Hz. Peygamber’in kendisine teslim ettiği emaneti ona vermiştir. Onun terbiyesi ile ilgilenerek onu irşad etmiştir.

Ahmed Yesevî’nin Yesi’de irşada başladığı sıralarda Türkistan’da, Yedisu havalisinde kuvvetli bir İslâmlaşma yanında İslâm ülkelerinin her tarafına yayılan tasavvuf hareketleri de vardır.

Medreselerin yanında kurulan tekkeler tasavvuf cereyanının merkezleri durumundaydı. Hârizmşahlar bölgede kuvvetli bir İslâm devleti haline gelmeye başlamışlardı.

AHMED YESEVİ KİMDEN DERS ALMIŞTIR?

Ahmed Yesevi dönemin önemli ilim merkezlerinden biri olan Buhara'ya gitmiş ve burada Yusuf Hemedani'ye intisap ederek mürşidi olmuştur. Yesevi'nin akraba çevresinden önemli bir derecede tasavvufi eğitim aldığı tahmin edilmektedir.

AHMED YESEVİ'NİN NE KADAR MÜRŞİDİ VARDI?

Kaynaklardan edinilen bilgilere göre Ahmed Yesevî’nin 12 bin kendi yaşadığı bölgede, 99 bin de uzak ülkelerde bulunan çok sayıda müridi vardı. Bunun yanı sıra Yesevi'nin hayatta iken tayin ettiği pek çok halifesi bulunmaktaydı.

AHMED YESEVİ'YE NEDEN HACE DENİLİYOR?

Sayram'da, Ahmed Yesevi'nin yaşadığı yerde İmam Muhammed bin Ali neslinden gelenlere veya onlara bağlı olanlara Hace ünvanı verilmekteydi. Ahmed Yesevi de bu soydan geldiği için kendisine 'Hace' denilmiştir. Ahmed Yesevi'nin bilinen diğer isimleri Kul Hace Ahmed'tir.

Farsça kökenli olan 'hace' kelimesi müderris, hoca, efendi mânâsına geliyor. Hace, ilim sâhibi kimselere verilen Farsça bir ünvandır.

Ona Yesevi denmesinin sebebi de hayatının önemli bir bölümünü Yesi şehrinde geçirmesi sebebiyledir.

AHMED YESEVİ KİMLERE HİTAP EDİYORDU?

Ahmed Yesevî Taşkent ve Siriderya yöresinde, Seyhun’un ötesindeki bozkırlarda yaşayan göçebe Türkler arasında oldukça tanındık bir simaydı. Etrafında İslâmiyet’e bütün samimiyetiyle bağlı olan yerli halk zümresi ile yarı göçebe köylüler toplanıyordu.

İslâmî ilimlere vâkıf olan, Arapça ve Farsça bilen Ahmed Yesevî, çevresinde toplananlara İslâm’ın esaslarını, şer'i hükümleri, tarikatının âdâb ve erkânını öğretmek gayesiyle sade bir dille ve halk edebiyatından alınma şekillerle hece vezninde manzumeler söylüyordu.

AHMED YESEVİ ESERLERİ

Eğitimini bitirdikten sonra Yesi’de dergâh kurup insanları dinî ve ahlâkî yönden yetiştiren Hoca Ahmed Yesevî, tasavvufî düşüncelerini Türkçe ve sade şiirler ile anlatmış, hikmet adı verilen bu şiirler zamanla toplanarak Dîvân-ı Hikmet mecmuaları meydana gelmiştir. Bu mecmualar dervişler vasıtasıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılıyordu.

Aşksız kişi insân değildir anlasanız

Muhabbetsizler şeytân kavmi dinleseniz

Aşkdan başka sözü eğer söyleseniz

Elinizden imân-İslâm gitti olmalı.

Hikmetlerin muhtevası, Ahmed Yesevî’nin hayatı hakkında bazı bilgiler vermektedir. Ancak bunların tarihî hakikatlere ne derece uygun olduğunu tesbit etmek güçtür. Buna rağmen Yesevî’nin şiirlerinde yer alan bu bilgiler hayatına, tahsiline, sülûküne, ulaştığı makam ve mertebelere dair bazı açıklamalar getirmesi bakımından oldukça değerlidir.

Ahmed Yesevi'nin en önemli eseri Divan-ı Hikmet'tir. Bu kitapta yazdığı şiirleri toplayan Yesevi, ölümünden sonra büyük bir kültürün nesilden nesile geçmesini sağlamıştır.

Medine’ye Rasûl varıp garîb oldu,

Garîblikte sıkıntı çekip sevgili oldu,

Cefâ çekip Yaradan’a yakın oldu,

Garîb olup menzillerden geçtim ben işte.

AHMET YESEVİ Şİİ (ALEVİ) MİYDİ?

Hayır, Ahmed Yesevi alevi inancını benimsemiyordu. Ahmed Yesevi Sünni ekolün Hanefi mezhebine sıkıca bağlıydı. Şiirlerinde bu inancını şu şekilde dile getirmiştir:

Mürşidlikni da‘vâ kılur şartın bilmes

Helâl harâm, sünnet, bid’at farkın bilmes

Bû-Hanîfe mezhebinde hergiz yürmes

Diger bid‘at mezheplerdin yürürlere

HOCA AHMED YESEVİ'NİN AİLESİ VE ÇOCUKLARI

Rivayete göre Ahmed Yesevî’nin İbrâhim adında bir oğlu olmuşsa da kendisi hayatta iken vefat etmiştir. Ayrıca Gevher Şehnaz ve Gevher Hoşnaz adlarında iki kızı dünyaya gelmiş, soyu Gevher Şehnaz vasıtasıyla devam etmiştir. Türkistan, Mâverâünnehir ve diğer Orta Asya bölgelerinde olduğu gibi Anadolu’da da kendilerini Ahmed Yesevî’nin neslinden sayan pek çok ünlü şahsiyet çıkmıştır. Bunlar arasında Semerkantlı Şeyh Zekeriyyâ, Üsküplü Şair Ata ve Evliya Çelebi zikredilebilir.