Irak Kürdistan’ın da Seçimler ve Mam Celal’in Düşüşü

         Aslında bilgisayar klavyesinin tuşlarına dokunmadan önce “Kürtler, Seçim ve Demokrasi” Kavramlarının yansımalarını muhteva edecek bir yazı yazmayı düşünüyordum. Lakin masaya oturup seçim sisteminin özel istatistiği ve siyasi partiler işin literatürüne dâhil olunca; düşünsel boyutumda şekillenen oy verme, seçmen ve yüzdelik oy kavramlarına yönelik bir değerlendirme yazısında karar kıldım.

Belki de demokrasi ve Kürtlerle ile ilgili değerlendirmemi başka bir zamana bırakarak; sizlere Irak Kürdistan’ın da yapılan üçüncü seçimlerin  zihin ve sayı odaklı zemininde oluşan verilerini aktaracağım.

Bu nedenle seçimlerin sosyal süreç üzerindeki analizlerine girmeyeceğim. Daha çok somut rakam ve istatistiksel verilerin hâkim olduğu analizlere dayanarak paylaşımlarda bulunacağım.

Bölgede Yapılan İlk seçimler Nasıl Sonuçlanmıştı.

1992 yılında yapılan seçimlerde, Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) %45.3, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) %43.8, Kürdistan İslami Hareketi (IMK) %5.1,  Kürdistan Sosyalist Partisi (PASOK) %2,6 oranında oy almıştı.

2005 ile 2009 yıllarında yapılan seçimlere tek liste ile giren KYB ile KDP, oyların  %55’ni alıp; 111 sandalyeli meclisin, 65 sandalyesini paylaştılar. 5 sandalyeyi otomatikman Türkmenlere, 1 sandalyeyi Asurîlere, 5 sandalyeyi gayri Müslimlere ve kalan diğer sandalyeleri de KYB’den ayrılan GORAN “GUHERİN” Değişim Partisi  (25 temsilci) ve İslami partiler de (10 temsilci) almıştı.  Barajın %7 olduğu bu seçimlerde halk; tercihli oy verme sistemi ile listenin en altındaki adayı, en öne getirerek seçtirebiliyordu. Bu sistemin, Türkiye’de uygulanan seçim sisteminin bir adım önünde yer alması; dikkat çekici bir vaka olarak önümüzde durduğunu belirtmeden geçemeyeceğim.

Mısır, Suriye ve İran ile yaşadığımız dış politika anlaşmazlıkları sayesinde, Ortadoğu’nun kapatılan kapıların alternatifi ve Türkiye'nin Ortadoğuya açılan bir numaralı kapısı durumuna gelen Bölgesel Kürt yönetiminin kontrolünde olan Irak’ın Kuzeyindeki parlamento seçimleri; Türkiye'nin ekonomik, sosyal ve siyasal göstergelerini de etkileyecek bir zeminde cereyan etmektedir. Bu seçimlerin ardındaki süreç, her iki taraf için de tarihi sonuçlar doğuracağını düşünmekteyim.

20.09.2013 Tarihli Seçimin Sayısal Bilgileri

Elektronik kimlik sorgulama sisteminin kurulduğu bölgede, 3 milyona yakın kayıtlı seçmen bulunuyor. Seçmenlerin çoğu Süleymaniye, Hewler ve Duhok gibi üç büyük eyalette oturuyor.

Kerkük’ün çözülmeyen özel durumundan dolayı birçok Kürt oy kullanamamıştır. Mam Celal’in Hanımı da burada kayıtlı olduğu için seçmen olamamıştır. Bu seçimlerde birçok Kürd’ün oturduğu Diyala ve Ninawa şehirlerinde de seçimler yapılamadı.

30 siyasi parti ve bağımsızların yarıştığı seçimlere, Türkiye’deki BDP’nin siyasi örgütlenme modelini alan PÇDK partisi, kendi listesi ile yarışa dâhil olmuştur.111 sandalyenin 100’nü Kürtlere,5 sandalye Türkmenlere,1 sandalye Ermenilere, 5 sandalye de Hıristiyanlara ayrılmıştır.1129 adayın yarıştığı seçimlerde baraj uygulanmamaktadır. Parlamentoda grup kurma sayısı  5’tir.

Önceki seçimlerde "Kürt İttifakı" adı altında birleşen Kürdistan Yurt Severler Birliği (KYB) ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) bu seçimlere ayrı listeler halinde katılma kararı aldı. KDP, KYB ve kısa sürede dikkatleri üzerine çeken ana muhalefet partisi Değişim Hareketi (GORAN-GUHERİN)  arasında büyük bir çekişme yaşandı. Goran hareketi birçok şehirde KYB’yi geçmiştir.

Seçim sürecinde KDP’yi sarı, KYB’yi yeşil, Goran Hareketi’ni mavi ve Kürdistan İslam Birliği’ni de kahverengi renkleri temsil etti.

Seçimin Galibi Kim Olmuştur?

Tüm partilerin bağımsız girdiği bu seçimlere, Mesut Barzani’nin 110 yıllık partisi PDK (KDP) Kürdistan Demokrat Partisi, oyların %53 ‘nü alarak birinci olmuştur. PDK, Kendisini milliyetçi, muhafazakâr ve demokrat parti olarak tanımlamaktadır.

KYB’den ayrılan ve liderliğini Noşirvan Mistefa’nın yaptığı Goran Hareketi, oyların %19’nu alarak KDP’den sonra ilk defa ikinci parti konumuna gelmiştir. Türkiye’deki AK parti ve ABD’deki Demokrat partiyi örnek aldıklarını söyleyen Değişim “GORAN” Partisi; “Petrol iki ailenin değil; Tüm Kürtlerindir.” Sloganı ile seçimlere girmiştir.

Liderliğini Irak Cumhurbaşkanı “Mam Celal”, Celal Telabani‘nin yaptığı KYB (YNK) “Kürdistan Yurtseverler Birliği”, oyların ancak %14‘ünü alarak seçimlerde üçüncü olmuştur. 1970 yılından beri bölgede ilk defa bu kadar geri plana düşmüştür. KYB, Din ve Milliyetçilikten uzak bir parti anlayışı ile Avrupa’da ki sosyal demokratların kurduğu partilerin söylem ve tarzlarını benimsemektedir.

2009 seçimlerine ittifak ile giren İslamcılar,(Toplam % 4’e yakın oy almışlardı.) Bu seçimlerde ise bağımsız ve ittifak yapmadan girmişlerdir. Kürdistan İslami Birlik Partisi (YEGİRTU) %8.04, Kürdistan İslami Topluluk Partisi (KOMEL), %5.41 oy almıştır. İslamcılar bu secimde oy oranını belirgin bir oranında artırdıkları gözlenmiş olup; bazı şehir ve kasabalarda üçüncü ve hatta ikinci parti konumuna yükselmişlerdir. Duhok’ta ikinci parti konumunda olmuştur. Diğer partiler ise %3 oranında rey almıştır.

Seçimlere Giren Partiler Nasıl Bir Oy Dağılımına Sahip Olmuşlar.

Başkent Hewlêr’de PDK birinci parti, GORAN ikinci parti ve YNK üçüncü parti olarak seçimi bitirdi. Duhok’ta, PDK birinci parti olurken, Kürdistan İslami Birliği ikinci parti ve YNK de üçüncü parti oldu. Kürdistan’ın ikinci büyük kenti Süleymaniye’de de YNK, birinciliği GORAN’a kaptırarak ikinci sıraya düştü, PDK burada üçüncü parti oldu.

Hewlêr’de PDK %51.1, GORAN Hareketi %15.81, YNK %13.33, Kürdistan İslami Birlik Partisi %7.67, Kürdistan İslami Topluluk Partisi %7.28, diğer partiler ise %4.81 oy aldılar.

Resmi olmayan sonuçlara göre Süleymaniye’de PDK %12.32, GORAN Hareketi %40.49, YNK %27.82, Kürdistan İslami Birlik Partisi %8.93, Kürdistan İslami Topluluk Partisi %8.93, diğer partiler ise %1.52 oy aldılar.

Duhok kentinde ise PDK %76.69 gibi büyük bir farkla ilk parti olurken, GORAN Hareketi %3.15, YNK %6.21, Kürdistan İslami Birlik Partisi %13.94 oranında oy aldılar.

Şiddet ve kaosun hâkim olduğu, insanoğlunun can ve mal güvenliğinin olmadığı Ortadoğu coğrafyasında: Kürtlerin Türklere; Türklerinde Kürtlere ihtiyaç duydukları aşikârdır. Bu vesile ile kadim kardeşlik geleneklerine bağlı kalınarak; ortak bir gelecek ile yeniden canlanan bu toprakların yaşam sahnesinde rol alacağımıza inanıyor.

Vesselam herkese  diyorum…

                                                                                                                                                               Tekin ORUÇ