Mardin'in Basınına Dair
Geçenlerde
hem eğitimci hem de gazeteci bir dostun tavsiyesi üzerine kaleme aldığım Mardin
Basın Tarihini bugün sizinle paylaşmak istedim.
Yerel
basın, bulunduğu yörenin aynası olma özelliği ile yayınlandığı yörenin
sorunlarını dile getiren ve halkın gözü kulağı durumundadırlar. Bölgenin
gündemini oluştururken, kamuoyunun oluşturulmasına da katkı sağlayan yerel
gazeteler bulundukları yerde çok önemli bir yer tutar.
Günümüzde
en az ulusal basın kadar önem teşkil eden yerel basın Mardin’de de Cumhuriyet
tarihi ile birlikte yayın hayatına başlamıştır. İlimizde resmi anlamda yayın
yapan ilk gazete “Resmi Vilayet Gazetesi” olurken özel olarak ise Ulus Sesi
Gazetesi ve Hikmet Dergisi’dir.
Cumhuriyetle
birlikte her vilayette bir matbaanın açılmasına karar verilmesi ile Mardin’de
de bir matbaa kurulmuş ve 1927 yılında Resmi Vilayet Gazetesi adı ile Valilik
bünyesinde bir gazete yayın hayatına başlamıştır.
İLK
DERGİ HİKMET DERGİSİ
Bunun
yanında Mardin’in matbaa ile tanışması aslında 1870’li yıllarda Süryani Cemaati
sayesinde olur. Bölgeye ilk matbaayı getiren kişi Deyrul-Zafaran Manastırında
patriklik yapan ve 1895’te vefat eden 4. Petrus’tur. 1874 yılında İngiltere’ye
yaptığı bir ziyaret sırasında satın aldığı matbaayı 1876 yılında Mardin’deki
manastıra getirerek 1969 yılına kadar burada başta Süryanice olmak üzere
Arapça, Osmanlıca ve Türkçe kitaplar basılmasını sağladı. Bu matbaada aynı
zamanda 1953’e kadar Hikmet adında aylık bir dergi basıldı.
Hikmet
Dergisinin ilk sayısı 1 Ağustos 1913 tarihinde yayın hayatına başlar. İlk
sayının kapağında yukardan aşağıya, tarihten sonra “Allah korkusu hikmetin
başlangıcıdır” yazısından sonra Süryanice Hekimtho altında da Arapça El-Hikmet
yazılıdır. Bunun altında Dini, Edebi, Tarihi, bir dergidir ibaresi bulunur.
Derginin mesul müdürü Hanna El-Kas, muharriri ise Mihayil Hikmet Çıkke’dir.
Hikmet Dergisi Mardin, Osmanlı Devleti’nin diğer şehirleri ve yabancı memleketler
için fiyatını belirten yazıdan sonra Latin harfleriyle açıklama ve son olarak
Mardin Deyru’l-zafaran’da Süryani Matbaasında basıldığını belirten ifadeyle ön
kapak tamamlanır. 1913 yılında yayın hayatına başlayan Hikmet Dergisi, on beş
günde bir sayı yayınlanmak üzere yirmi dört sayısıyla yayın hayatını 1914 yılı
24 Haziran’ında tamamlamıştır.
Bugün
bile 150 yıl önceki matbaadan geriye kalan parçaların bir kısmı manastırda
diğer bir kısmı da ise Mardin’deki Kırklar Kilisesi’nde sergilenmektedir.
İLK
ÖZEL GAZETE ULUS SESİ GAZETESİ
Esasında
Mardin’deki basın faaliyetlerine Cumhuriyet döneminde başlandığını görmekteyiz.
1927 yılında matbaanın Mardin’de resmi olarak kurulması ve daha sonra matbaanın
Mehmet Siret Bayar tarafından 1933’lerde satın alınması ile Mardin’deki resmi
basının yanında yerel basının da hareketlenmesini sağlamıştır. 1936 yılında
günlük olarak çıkarttığı Ulus Sesi gazetesi, döneme ve yerel basına kaynaklık
etmiş ve 1970’lere kadar bu gazete varlığını sürdürmüştür. Mardin’deki matbaa ile
birlikte yayın hayatına başlayan bu gazete, Mardin’in en uzun süreli gazetesini
teşkil etmektedir. Her türlü sosyal ve maddi imkânsızlıklara rağmen gazete,
fedakârlıklarda bulunarak döneme ışık tutmuştur.
Kısa
sürede yaptığı haberler ve attığı başlıklar ile kamuoyu yaratan gazete,
Cumhuriyet tarihinde Türkiye genelinde ilk kurulan gazeteler arasına girdi.
Mustafa Kemal’in gazeteye yardımları da söz konusudur. Mehmet Siret Bayar’ın
Mustafa Kemal’e yazmış olduğu mektupta, seri baskıya geçmek istediklerini ve
bunun içinde baskı makinesine duyulan ihtiyacı dile getirmektedir. Bunun
üzerine Mustafa Kemal, matbaaya bir adet baskı makinesi ile baskı malzemeleri
yanında maddi yardımda bulunmuştur. Bayar gazeteyi yaklaşık olarak 30 yıl
çıkardıktan sonra ekonomik sıkıntılardan dolayı gazeteyi devretmek zorunda
kalır. Ulus Sesi gazetesi, Anadolu’nun en uzun ömürlü gazeteleri arasına
girmeyi başarmıştır.
YEREL
GAZETELER
İlimizde
halen Günlük Yerel Gazete olarak İl Merkezinde İmtiyaz Sahipliğini Mehmet Beşir
Güneş’in yaptığı Mardin Life, Rıdvan Fidan’ın yaptığı İletişim, Murat Akgül’ün
yaptığı Mardin Haber Gazetesi ve Veysi Erkar’ın yaptığı Kıraatım Gazeteleri
olarak yayın yapmaktadır. Bu gazeteler Basın İlan Kurumuna bağlı olup günlük
olarak 500’ün üzerinde baskı yapmaktadır. İl Merkezinin yanında ilçelerden de
Nusaybin’de Nusaybinim, Kızıltepe ilçesinde Yurt Haber, Dargeçit’te Dargeçit
Haber, Midyat’ta Habur ve Derik’te ise Derik’in Sesi adı ile haftalık olarak
birer gazete yayınlanmaktadır.
İl
genelinde ayrıca herhangi bir periyoda bağlı kalmadan düzensiz olarak yayın
yapan Hakimiyet, Mardin Fanatik, Kızıltepe Ekspres, Yenises ve Mardin Söz
Gazeteleri de dönemsel olarak yayınlanmaktadır. İlimizde Süryanice olarak da
Tuma Çelik yönetiminde Sabro Gazetesi 2012 yılından beri yayınlarını
sürdürürken geniş katılımlı bir yayın kurulu tarafından hazırlanan ve 2015
yılında bir süre yayınını Türkçe, Kürtçe, Arapça Süryanice ve İngilizce olmak
üzere sürdüren Merdin Gazetesi de Türkiye’nin ilk beş dilde yayın yapan yerel
gazetesi olarak Türkiye basın tarihinde yerini almıştı.
DERNEKLER
Gazetecilerin
mesleki anlamda kurduğu dernek ve cemiyetler ise üç tane olup bunlar;
Başkanlığını Kadir Üründü’nün yaptığı Mardin Gazeteci ve Yazarlar Cemiyeti,
Mehmet Çelik’in yaptığı Mardin Gazeteciler Derneği ve Faraç Çobanoğlu’nun
yaptığı Kızıltepe Gazeteciler Cemiyeti’dir.
DERGİLER
Tarihi
kentin tanıtımına yönelik önemli hizmetler veren dergiler ise Mardin’de yayın
hayatına aralıklarla da olsa devam eden kültür, tarih, turizm ve edebiyat
dergileri olarak Genel Yayın Yönetmenliğini Mehmet Ali Demir’in yaptığı Mardin
Times, Nezir Güneş’in yaptığı Mardin Life ve Esat Eldem’in yaptığı
Martimes’dir. Çektikleri fotoğraflarla kentin tanıtımına katkı sağlayan
fotoğraf sanatçıları da olup bunlar Mustafa Kılıç, Erkan Akın, Adnan Avuka ve
Çetin Ekin’dir.
ULUSAL
MEDYA TEMSİLCİLERİ
Ulusal
Medya adına Mardin’de haber takibi eden muhabirler de olup TRT adına Vehbi
Bakır, Anadolu Ajansı adına Halil İbrahim Sincar, Osman Öksüz ve Furkan Güneş, İLKHA adına Mehmet Salih Keskin, DHA ve Sabah Gazetesi adına Nezir Güneş, Akşam ve Habertürk Grubu adına Kadir
Üründü, İHA adına ise Beril Solmuşgül’dür. Bu isimlerin yanında daha önce
Mardin’de birçok isim görev yapmıştı.
Günümüzde
sosyal medya ve internetin de gelişmesi ile internet medyası da önemli bir
gelişme kat etmiştir. Alexa sıralamasına göre Mardin’de en çok takip edilen ilk
üç site ise Nezir Güneş, Kadir Üründü ve Velit Aok yönetimindeki
mardinlife.com, Arif Altunkaynak yönetimindeki nusaybinim.com ve Ufuk Güngörmüş
yönetimindeki mardinarena.com’dur.
TV
VE RADYOLAR
Günümüz
itibari ile uydu veya karasal bazda yayın yapan bir televizyonu olmayan
ilimizde daha önce 1992-2003 yılları arasında Yusuf Eldem yönetiminde Yıldız TV
ve daha sonra 2003-2010 yılları arasında ise Ferhan Ademhan yönetimindeki Kanal
47 Televizyonları yayın yapmıştı. Mardin’de yayın yapan ulusal birçok radyonun
yanında halen yerel bazda Cemre FM, Zergan Radyo, Başak FM ve Süper FM
yayınlarını devam etmektedir.
Bunların
yanında Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından 2016 yılında
düzenlen yılın en iyi köşe yazarları yarışmasında Mardin Life Gazetesi Yazı
İşleri Müdürü Kadir Üründü de “Çarıklı Profesör” imzalı köşe yazısı ile
Türkiye’nin en iyi köşe yazarı ödülünü alarak Mardin Basın Tarihine ismini
altın harflerle yazdırdı.
Mardin’de
birçok yazar tarafından ilimizin tarih, doğa, edebiyat, kültür ve turizm
zenginliklerini yansıtan birçok eser yayınlanmıştır. Bu eserler ilimizin
tanıtımında çok önemli bir yere sahiptir. Bu kitapların yanı sıra Mardin
Valiliği tarafından çıkarılan ve kentin tanıtıma yönelik hazırlamış olduğu
birçok broşür, tanıtım kitapçıkları, envanter ve kitler ülkemiz sınırları
içinde olduğu gibi, yurt dışında da kentimizin tanıtımında önemli katkılar
sağlamıştır.
YORUMLAR :::