Newroz baharın gelmesiyle kutlanan bir bayram ve içinde Kürtler için ayrıca tarihsel öneme sahip bir ruhuda barındırmakta.
Kawa'nın zalim dehak'ın zulmüne son verdiği,Mem u Zîn ve Sitî ile Tajdîn’in ilk defa birbirlerini gördükleri önemli tarihlere,mekanlara ve figürlere sahiptir.
Newroz kelime olarak "Yenigün" anlamına geliyor.New=''yeni'', roj-roz ise "gün" demek.Birçok Kürt tarihçi-yazarın eserlerinde ve anlatımlarında newroz'a dönemsel olarak farklı anlamlar yüklediklerini görüyoruz ama bunlardan en popülerleri hiç şüphesiz;Ehmedê Xanî'nin Mem u Zîn (Cizre'de kutlanan newroz)'de bahsettiği ve muhteşem kutlamalara sahne olduğu söylenen Newroz ile bugün Kürt Spartaküs diyebileceğimiz Demirci Kawa'nın cesaretiyle harladığı başlangıç olan ilk Newroz'dur.
Kawa başlangıçta sıradan biri gibi görülse de, demiri işleyen kişi o dönemde silah üretme tekeline hakimdi ve kawa bir demirci ustası olarak böyle bir ayrıcalığa sahipti.
Benim nazarımda gerçeği efsaneden ayıran şey ayrıntılarda gizlidir, bu benim gerçeğe bir adım daha yaklaşmamı sağlar. Mit, efsane veya gerçek olması Kawa'nın vermiş olduğu mücadelenin değerini değiştirmez.
Dehak dönemin zalim kralıdır ve büyük bir kalede ikamet eder.iki omuzunda çıkan kansere benzeyen yılanvari çıbanların tedavisi için etrafındakilerin tavsiyelerine uyar Ve hergün iki gencin beyni getirilerek bu yaralara sürülür.
Bir süre sonra buna daha fazla dayanamayan halkın bir kısmı köyleri terketmeye başlayarak dağlara doğru gider.Dehakın askerleri sürekli olarak halkın içinde dolaşıp gün-gün çocukları saymaktadır.
Kawa'nın köyüde kalenin dibindedir ve sıra onun çocuklarınada gelmiştir.
Nihayetinde kawa'da çocuğunu bu zalim krala kurban verir ve dehakla olan amansız mücadelesi de başlamış olur. Silah üretme tekeli bulunan Kawa civar köylerde bulunan herkese ürettiği silahlardan dağıtır ve köylerini boşaltarak dağlara çekilmelerini söyler.
İki gün sonra sabaha kadar kılıç döven Kawa nihayetinde kalenin önündeki yerini alarak büyük bir ateş yakar.Ona katılan taraftarlarıyla ve elinde sabaha kadar dövdüğü koca kılıcıyla Kawa,zalim dehakı öldürüp zulmüne son verir.Bu Kürt Spartaküs ile bahar gelmiştir artık ve halk güvenle köylerine inerek kutlamalara katılır,böylelikle gerçek Kawa efsanesi de başlamış olur. Newroz deyince, Kürt'lerde ilk akla gelen kawa ve onun 2500 yıllık hikayesi olur.
Sadeleştirerek anlatmaya çalıştığım Newroz tarihçesinden de anlaşılacağı gibi baharın yeniliği, kışın tembelliğinden silkiniş demektir.Tüm dünya halklarının Newroz bayramını en içten dileklerimle kutlarken....
Cejna We Newroz Piroz Be.
Gürsel Ekmen Miroğlu
