tatlidede
tatlidede

TMMOB Feci Kazanın Raporunu açıkladı: İhmaller ve Çözüm önerileri tek tek sıralandı!

Bir hafta önce Derik ilçesinde yaşanan ve 20 kişinin hayatını kaybettiği kaza ile ilgili TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan rapor kamuoyu ile paylaşıldı. Raporda, aşırı yüklü araçların aşırı hızlı olduğu, tek yönde trafiğin verildiği karayolunda Karayollarının yeteri derecede uyarı levhasını yerleştirmediğine dikkat çekildi.
  • 27.08.2022 15:22
TMMOB Feci Kazanın Raporunu açıkladı: İhmaller ve Çözüm önerileri tek tek sıralandı!

20.08.2022   tarihinde   Cengiz Holding’e   ait   ETİ Bakır bünyesinde   bulunan Mazıdağı Metal Geri KAzanım ve Entegre Gübre Tesisleri’nden çıkartılan gübrelerin taşındığı ağır tonajlı araçların güzergâh olarak kullandığı Derik ilçe merkezinde art arda meydana gelen katliam gibi kazaya dair TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu olarak hazırladığımız inceleme raporumuzdur.

  1. MARDİN İKK GÖZLEM RAPORU

21.08.2022 tarihinde TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu bünyesinde oluşturulan Komisyon tarafından olay yerine gidilip incelemelerde bulunulmuştur. Olay yerine varıldığında kazaya dair izlerin çoğu silinmiş olduğu için kısıtlı deliller fotoğraflandırılmıştır.

Aynı zamanda komisyon olarak olayın gerçekleştiği alana doğru yol aldığımızda virajlarda görüş mesafesinin çok kısa olduğunu ve sürücünün görüş mesafesini engelleyen bazı unsurların (bina, ağaç vb.) olduğunu gördük. Virajın hatalı yapımından kaynaklı sonradan yapılan ağaçlandırma ve bina yapımlarının da görüş mesafesini kapattığını gördük.

Türkiye’nin birçok yerinde ekolojik tahribatlara imza atan Cengiz Holding, aynı şekilde Mazıdağı ve Derik bölgesinde bulunan Eti Bakır tesisinde de birçok tahribat yaratmaktadır. İktidara yakınlığıyla bilinen şirket hem iktidarca hem de kolluk kuvvetlerince korunmaktadır. Mazıdağı Eti Bakır tesisi de adeta güvenlik bölgesi ilan edilmiş durumdadır. Kazanın yaşandığı gün ve takip eden günlerde de kolluk kuvvetlerince tesise giden yol kontrol altına alınmıştı. Yaşanan bu kaza sermaye sisteminin sonuçlarından biridir. Sürekli üretime, büyümeye dayalı bu sistem aynı hızla sömürür ve birçok defa sonuçları ölüm olan facialara sebep olur.

Hatırlanacağı üzere 20 Ağustos 2022 tarihinde Mazıdağı-Derik yönünde seyretmekte olan birinci tır, Derik ilçe merkezinde üçyol mevkiindeki girişte duramayarak duran araçlara çarpmak suretiyle kazaya sebebiyet vermiştir. Kaza sonucunda ne yazık ki 2 vatandaşımız vefat etmiştir. Kazaya karışan ikinci tırın ise video görüntülerinde de görüldüğü üzere, süratli bir şekilde ilçe merkezinde bulunan üçyol mevkiindeki virajı alamayarak kontrolü kaybetmek suretiyle birinci tırın sebebiyet verdiği kaza mahaline ve halkın arasına dalarak maalesef 20 vatandaşımızın daha ölümüne ve 6’sı ağır olmak üzere 26 vatandaşımızın da yaralanmasına sebebiyet vermiştir.

Kazanın araç ile ilgili kısmı teknik olarak henüz aydınlanmamıştır. Konunun uzmanları, bilirkişiler ve ilgililer olayı elbette en ince ayrıntısına kadar inceleyerek sonuçlandıracaklardır. Ancak “TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu” olarak kendi meslek disiplinimiz içerisinde; olayı trafik ve yol güvenliği yönünden inceleyerek tespit ettiğimiz eksiklikleri kamuoyu ile paylaşmak durumundayız.

  • Geçmiş yıllarda da kent merkezinde ağır tonajlı araçların sebep olduğu birçok kazanın yaşandığı bilindiğinden önleyici tedbirlerin alınmaması böylesine ağır kayıpların olduğu bir kazanın gerçekleşmesine sebep olmuştur. Birinci tır şoförü Umut G. ifadesinde “Eti Bakır Fabrikası'ndan çıktıktan sonra Derik merkezine varmadan frenlerinin tutmamaya başladığını belirterek, imdat ve freni çekip kontağı kapattığını ve Derik merkezine doğru gelmek durumunda kaldığını, önüne bir polis aracı ve beyaz bir sivil araç çıktığını, onlara çarpmamak için de aracı sağa çevirdiğini ve devrildiğini” söylüyor.

 

  • İkinci tırın şoförü Yunus Ş. ise ifadesinde "Derik ilçesine gelmeden yavaşça yokuş aşağı indiklerini, vitesten 4. vitese düştükten sonra frene bastığını, ancak frenlerin tutmadığını, sonrasında ise aşağı doğru Derik ilçe merkezine geldiğinde önünde insan topluluğunu görmediğini, ve ayrıca Derik’e yaklaşırken frenin tutmadığını fark ettiğini, ancak hızının kaç km olduğunu fark etmediğini” söylüyor. Dolayısıyla “iki aracın da frenleri patlamış, araçlar iniş boyunca hızlanmış, bu yüzden durdurulamamış ve kaza kaçınılmaz olmuştur.”

 

  • Basında yer alan şoför ifadelerinde frenlerin tutmadığı beyanının aksine, olay yeri inceleme tutanağına, tırların oluşturduğu somut izlere ve görgü tanıklarının beyanlarına bakıldığında, fotoğraf 1 ve fotoğraf 4’te görüldüğü üzere kazaya sebep olan araçlardan en az bir tanesinin lastiklerinin muhtemelen ani fren kaynaklı sürtünme oluşturduğu, bu sürtünmeye dayanamayan lastiklerin işlevsiz hale geldiği ve sağ tekerlerin jantları üzerinde döndüğü durumu düşündürücüdür. Araçlarda havalı fren sistemi bulunmaktadır. Aracın hava sisteminde arıza olduğunda frenler otomatik olarak

 

  • “Karayolları Trafik Yönetmeliği”nde belirtilen hız sınırlarına göre; özel yük taşıma araçları şehirler arası karayollarında hız sınırı 50 km/s ve yerleşim yeri içerisinde hız sınırı 30 km/s ‘tir. Buna ilişkin fotoğraf 6’da görüleceği üzere uyarıcı levha bulunmasına rağmen her iki araç da bu sınırlara uymamıştır.

 

  • Mazıdağı-Derik yolunun Derik ilçe girişi kısmında yol çalışması olduğu, bu çalışmalardan ötürü yolun tek şeride düşürüldüğü ve yeterli sayıda uyarıcı levhanın bulunmadığı gözlemlenmiştir.

 

  • İlk kaza anından sonra ilgili kurumların gerekli güvenlik tedbirlerini almadıkları, birinci kazaya ilişkin uyarıcı levhaların olmadığı, trafik akışının kontrolsüz bir şekilde devam ettiği, ikinci kazayı önleyecek herhangi bir tedbirin alınmadığı ve ilgili kurumların gereğini yapmadığı görülmektedir.

 

  • Dolayısıyla müspet ilim ve meslek sahibi olarak bizlerin yorum yapmaktan öte benzer bir durumun tekrarlanmaması için neler yapabileceğimizi düşünerek bu doğrultuda araştırma yapması, alınabilecek önlemleri ve çözüm önerilerini de tartışması

 

  • İHMALLER ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

MAKSİMUM EĞİM, KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURALLARINA UYGUN DEĞİL

“TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu” olarak akademisyenlerimiz ile beraber bu vahim kazanın oluş şekli, yeri, yaşananlar ve sonuçları dikkate alındığında “İhmaller ve Çözüm Önerileri” üzerine oluşturduğumuz ortak değerlendirmelerimiz aşağıdaki gibidir:

Sürücülerin hız seçimlerini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları aşağıda sınıflandırılmıştır.

Karayoluna İlişkin Faktörler;

  • Yolun genişliği
  • Yolun eğimi
  • Yolun çizgileri
  • Yolun yatay geometrisi
  • İşaretlemeler
  • Üstyapı kalitesi

Araca İlişkin Faktörler;

  • Motorun gücü
  • Maksimum hızı
  • Konfor
  • Araç tipi (klasik veya spor araç)
  • Araç özellikleri (Airbag, ABS fren sistemi donanım özellikleri)

 

Trafiğe İlişkin Faktörler;

  • Trafiğin yoğunluğu
  • Trafiğin kompozisyonu
  • Şerit sayısı
  • Yasal hız

Çevreye İlişkin Faktörler;

  • Hava durumu (açık, sisli, yağışlı, vb)
  • Satıh durumu (kuru, ıslak, vb)
  • Doğal ışık durumu (gece, gündüz)
  • Karayolu aydınlatması
  • Yol işaret levhaları
  • Hız limiti
  • Denetim

Sürücüye İlişkin Faktörler;

  • Yaş
  • Cinsiyet
  • Bir cismi algılama ve buna reaksiyon gösterme süresi
  • Risk alma eğilimi
  • Uyku ve alkol düzeyi
  • Ruh hali (Stres-gerginlik)
  • Kullandığı ilaçlar
  • Fiziksel yeterlilikleri
  • Eğitim düzeyi

Bu faktörlerden yola çıkarak;

  1. Bilindiği üzere; “KGM Karayolu Tasarım El Kitabı”na göre çift yönlü yollarda izin verilen maksimum boyuna eğim %3 tür. Mazıdağı-Derik yolu boyunca yokuş aşağı eğim ise yer yer %10’lara kadar çıkmaktadır. Yüksek eğimler özellikle iniş yapan ağır taşıtlar için yaşanan olayda olduğu gibi ciddi sorunlar doğurabilir. Bu sebeple Mazıdağı-Derik yolu kamyon ve tırların kullanımına kapatılmalı, tır ve ağır vasıta trafiği 2021 yılında onaylanmasına rağmen bir türlü yapılamayan çevre yolu üzerinden yapılmalı, böylelikle daha az eğimli otoyolda ağır taşıtlar için söz konusu risk en az seviyeye

 

  1. Her ihtimal ve durum göz önünde bulundurularak bazı yüksek eğimli ve yüksek riskli karayollarında uygulamalarını gördüğümüz “Acil Kaçış Rampası” uygulaması yapılabilir. Özellikle bölgenin coğrafik yapısı dikkate alındığında; CENGİZ HOLDİNG’e ait “Eti Bakır İşletmesi”nden Derik istikametine doğru 15.5 km’den sonra başlayıp Derik ilçe merkezine kadar yaklaşık 5.5 km olan yolun, yokuş aşağı eğimli olması ve ara ara virajlar barındırması sebebiyle, söz konusu yola “Acil Kaçış Rampası” ve “Emniyet Şeridi” yapılması Ayrıca kaçış rampası boyunca konulacak hız azaltıcı çakıl havuzu ve onun bitiminde de darbe zayıflatıcıları konularak riskli durum bertaraf edilebilir.

 

  1. Emniyet şeridinin çok önemli olduğu ve sadece ambulans, itfaiye ve diğer görevli araçlar dışında bu tür acil durumlarda da kullanılabileceği “Emniyet Şeridi” için daha fazla uyarıcı levha ve caydırıcı cezalar ile birlikte bu durum da göz önünde bulundurulmalıdır.

 

  1. Kaza yeri ile alakalı bazı unsurların (hatalı viraj, bina, ağaç vb.) sürücünün görüş mesafesini kapattığı, görüş mesafesini kapatan yapı ve unsurların bu sebeple kaldırılması gerektiği, viraj eğiminin de kazaya sebebiyet vermeyecek şekilde yeniden düzeltilmesi

 

  1. Büyükşehir belediyelerinde bulunan bir birim olan UKOME (Ulaşım Koordinasyon Merkezi), yasaya dayanarak büyükşehir belediyesi bünyesinde ulaşım ve trafiği düzenlemekle, yolcu taşıma ücretlerini belirlemekle ve toplu taşıma hatlarının güzergahlarını planlamakla ilgili kararlar alır. Geçmiş yıllarda da aynı bölgede birçok kaza yaşanmasına rağmen; Mardin'de 12 Mart 2020 tarihli Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) toplantısına Derik’ten temsilci katılmadığı gibi, kazanın yaşandığı yolun tır geçişlerine kısıtlanması yönündeki öneriye de ne Derik Kaymakamlığı ne de Derik İlçe Emniyet Müdürlüğü cevap vermiştir. Bu nedenle tehlikeli yük taşıyan ve ağır tonajlı vasıtaların yerleşim yerlerinden geçişine dair herhangi bir saat kısıtlaması yapılmamıştır.

 

  1. Derik girişindeki inişli karayolu kamyon ve tırların kullanımına kapatılmalı, tır ve ağır vasıta trafiği, proje aşamasında bulunan (Derik ve Mazıdağı Çevre Yollarının Uygulama Projelerinin ve Haritalarının Hazırlanması, Etüt Proje ve Mühendislik Hizmetleri İçin) ve 06/06/2018 tarihinde yapılan uygulama ihalesi ile planlanan güzergaha yönlendirilebilmesi için, ihale derhal sonuçlandırılmalı ve yol yapım çalışmaları derhal hızlandırılmalıdır.

 

  1. TUVTÜRK tarafından yılda 1 defa yapılan zorunlu trafik muayenesi yanında, yolcu taşıyan araçlar ve tonajlı araçların fren ve lastik kontrollerinin yine TUVTÜRK tarafından 3 ayda bir ücretsiz yapılması uygulaması yürürlüğe konmalıdır.

 

  • SONUÇ
  1. İlk kazadan sonra yol trafiğe kapatılıp gerekli önlemler neden alınmamıştır?
  2. Kazadan sonra neden hiçbir araç oradan çekilmemiştir?
  3. Mazıdağı’ndan kaza yerine kadar olan eğimli yolun ağır tonajlı ve bir o kadar da yüklü araçların frenlerini riske atacağı hiç mi düşünülmemiştir?
  4. İlk kazadan sonra trafik aktif devam ederken toplanan insanların olay yerinden uzaklaştırılması hiç mi düşünülmemiştir?
  5. Diyarbakır-Mardin Derik ve Mazıdağı çevre yolu projesi 2021 yılında onaylanmasına rağmen neden gerekli çalışmalar yapılmamış ve bu proje hayata geçirilmemiştir?
  6. Yıllardır ağır tonajlı bu tırların bu şekilde, güpegündüz şehir merkezinden geçmesine ve ana caddede adeta otobandaymış gibi rahat ve hızlı bir şekilde gitmesine neden göz yumulmaktadır?
  7. Eti fosfat tesisi nakliye işi başladığından bu yana, şirketin nakliye yaptıkları süre içinde yetkili merci ve ilgili kurumlar (jandarma trafik, zabıta trafik ve trafik polisi) tarafından yapılan rutin denetimlerde herkesin durdurulduğu saatlerde söz konusu tırlar hiç durdurulup kontrol edilmiş midir?
  8. Bu kontroller es geçildiği için şoförler özgüven patlaması ve kural tanımamazlıkla kendilerini yerel halktan üstün görme cüretiyle kazalara sebebiyet
  9. Yerinde yaptığımız ilk incelemelerde, kazadan önce görülmeyen trafik tabelalarının kaza sonrasında bazı yerlere olduğu görülmüştür.
  10. “Eti Bakır Tesisleri”nden çıkan araçların tonaj kontrolleri yapılmış mıdır?
  11. “Derik Kaymakamlığı”nın ve “Derik İlçe Emniyet Amirliği”nin UKOME (Ulaşım Koordinasyon Merkezi) toplantılarında, ilçelerinde ağır tonajlı araçlar geçmesine rağmen söz konusu toplantılarda neden bulunmayıp görüş bildirmemişlerdir? Görüş bildirmemelerinin sebebi halkımızın da aynı şekilde düşündüğü üzere CENGİZ HOLDİNG’e tanınan bir ayrıcalık sebebiyle midir?
  12. UKOME’nin almış olduğu “Trafik akışının seyrini en iyi şekilde düzenlemek, trafik yoğunluğunu azaltmak, trafik güvenliğini sağlamak, yük taşıyan araçların yol kullanım esaslarını tespit etmek, gerekli yasakları koymak, tarihi dokuyu korumak amacıyla; kamyon,

 

tır, traleybüs, çekici ve römorkları, treyler, tanker, mikser, tehlikeli madde taşıyan araçların girişlerinin yasaklanması” ile ilgili karar hakkında, ilgili kurumlar neden çalışmalar yürütmemişlerdir.

  1. Sürücülerin psikoteknik muayeneleri değerlendirme merkezleri tarafından usulüne uygun verilmiş midir? Bu hususta denetim yapmakla mükellef olan kurum bu denetimleri düzenli bir şekilde yapıyor mudur? Son denetimler ne zaman gerçekleşmiştir?
  2. TÜVTÜRK tesislerinde yapılan denetimlerde herhangi bir kusur bulunmuş mudur veya denetimler usulüne uygun gerçekleştirilmiş midir?
  3. Ağır vasıtaların fren bakımları en son ne zaman yapılmıştır? Araçlarda veya dorselerde herhangi bir tadilat yapılmış mıdır? Yapılmışsa araç tadilat projesi var mıdır, yapılan tadilatlar ruhsata işlenmiş midir?

 

TMMOB Mardin İl Koordinasyon Kurulu olarak; raporumuzda bulunan önerilerin dikkate alınarak uygulamaya geçirilmesi ve kazaya ilişkin ihmallerde bulunanlara yönelik hukuki yaptırımların uygulanması noktasında işleyecek sürecin takipçisi olacağız.

Editör: Nezir Güneş

Yorum Yaz