tatlidede
tatlidede

Yas süreci nedir ve bu süreçte nelere dikkat edilmelidir?

Yas sürecini ve tepkilerini tanımak, yasın zaman ve emek gerektiren bir süreç olduğunu bilmek bu süreci sağlıklı atlatmanın ilk koşuludur.
Yas süreci nedir ve bu süreçte nelere dikkat edilmelidir?

Neredeyse herkes, yaşamı boyunca baş etmesi gereken sayısız olay ve sorunla karşılaşmakta ve bu sorunların çoğunun üstesinden gelmektedir. Ancak bu olaylardan bazıları, yaşamı, belirgin bir biçimde etkilemektedir. Sevilen birinin beklenmedik ölümü bu tip olaylardandır. İnsan, yaşamın doğal akışı içinde kayıp ya da kayıp oluşturacak bir tehditle zaman zaman karşı karşıya kalabilmektedir. Kayıp konusunda, yakın bir ilişkinin sona ermesi, değer verilen ve sevilen bir kişinin kaybı, iş kaybı, organ kaybı ve bazı değerlerin kaybı, verilebilecek örneklerden bazılarıdır. Yas, değer verilen ve sevilen bir kişinin ölümünün ardından kayıp yaşayan bireylerin verdiği davranışsal, bilişsel ve duygusal tepkiler olarak da nitelendirilebilmektedir. Bunun yanı sıra yaşanan kaybın üzerinden en az altı ay geçmesine rağmen kişinin mesleki ve sosyal yaşam alanlarında işlevselliğin giderek bozulması halinde ortaya çıkabilen patolojik yas durumu da mevcuttur. Bu nedenle yas süreci, kayıp yaşayan bireylerin yaşamını tümüyle etkileyebilen çok boyutlu oldukça zor bir durumdur. Kayıp karşısında verilen tepkiler çoğunlukla doğal tepkiler olduğundan dolayı bozukluk olarak nitelendirmek doğru olmamaktadır.

Yas sürecinde aşağıda verilen belirtiler görülebilir: 

Bedensel tepkiler
: Baş ağrısı, göğüs ağrısı ve göğüste sıkışma hissi, boğazda düğümlenme, yutkunma güçlüğü, açlık hissi, bulantı, kusma, kabızlık veya ishal, nefes darlığı, çarpıntı, adet düzensizlikleri, kaslarda seyirme, gerginlik ve kasılmalar, uyku düzensizlikleri, iştah değişiklikleri, halsizlik ve yorgunluk
Duygusal tepkiler
: Ölümü inkar etme, üzüntü, ağlama, özlem, öfke, sıkıntı, güvensizlik, tedirginlik, aklını yitireceği-delireceği korkusu, hayata karşı ilgi ve istek kaybı, hiçbir şeyden zevk alamama, hiçbir duygu hissedememe, geleceğe dair umutsuzluk ve karamsarlık, yalnızlık, çaresizlik.
Ruhsal tepkiler
: Ölen kişinin hala yaşadığını, var olduğunu hissetme, sesini duyma, hayalini görme, hayat ve ölüm kavramlarını sorgulama
Bilişsel tepkiler
: Ölen kişiyi ve ölümü düşünme-düşünmeye engel olamama, kendini suçlama, kendine kızma, pişmanlık, ölüm anını tekrar tekrar hatırlama, hatta çok canlı bir biçimde yaşama, kararsızlık, dikkatini toparlamakta zorlanma, bellek sorunları
Davranışsal tepkiler:
 Amaçsız bir aşırı hareketlilik, kendini tamamen başkalarına yardıma adayarak kaybın acısından kaçınma, insanlardan uzaklaşma ve görüşmek istememe, ölen kişinin eşyalarına, bulunduğu yerlere aşırı yönelme veya bunlardan uzak durmaya çalışma, mezara sık gitme veya gidememe, alkol ve/veya ilaç kullanma, cinsellikle ilgili değişiklikler.

Yas süreci yaşayan kişilere yaklaşırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şu şekilde sıralanabilir:

  • Yasın ortamında yaşanmasına izin verilerek yasa ilişkin verilen tüm davranışlar kabul edilmeli ve verilen tepkilerin bireysel olduğu unutulmamalıdır.
  • Bireyin kaybının farkına varması ve yasını ifade etmesi için özel bir ortam sağlanmalıdır.
  • Bireyin kayıp sonrası yeni rollerinde anlam bulmasına yardımcı olunmalıdır.
  • Duygu karmaşası normalize edilmeli yani kayıp öncesi bireyin kişiliğinin kayıp sonrasında değişmesi sonucu kişi için meydana gelen hem sevgi hem de nefrete sahip olma duygusunun normal olduğunu kabul edilmelidir.
  • Süreç içerisinde yaşanan duygular kabullenilmeli, yas tutan kişinin şiddetli duygularını hıçkırarak ağlama ve ağıt yakma gibi ifade etme biçimlerine hoşgörü gösterilmelidir
  • Kayıp hakkında konuşmanın ve duyguları ifade etmenin sadece kabul edilir değil, aynı zamanda tercih edilebilir olduğu kabul edilmelidir. Konuşmamanın ya da duyguları ifade etmemenin daha büyük bir sorun teşkil ettiği unutulmamalıdır
  • Yaslı kişiyle konuşurken kaybın gerçekliğini vurgulayan bir dil kullanmak (Örneğin“Oğlunuzu kaybettiniz”yerine “Oğlunuz öldü ”demek. “Oğlunuz nasıl bir insandı” gibi di’li geçmiş zaman kullanmak).
  • Yas sürecini ve tepkilerini tanımak, yasın zaman ve emek gerektiren bir süreç olduğunu bilmek.

Yas tepkisi, kaybı yaşayan kişiye, ölen kişiyle olan ilişkiye ve ölüm biçimine göre değişkenlik gösterebilmekle birlikte yas sürecinin bazı evrelerinin olduğu unutulmamalı ve yas sürecinde oluşan olumsuz tepkilerin uzaması veya işlevselliğin uzun süreli bozulması halinde mutlaka uzman desteği alınması ihmal edilmemelidir.

Yorum Yaz