Svetlana Tikhanovskaya ne iş yapıyor, ne yaptı, neden gündemde? Belarus Devleti Muhalif Lideri Svetlana Tikhanovskaya kimdir, nereli, kaç yaşında?

Svyatlana Heorhiyeuna Tsihanouskaya ya da Svetlana Georgiyevna Tihanovskaya (evlilik öncesi soyadı ile Pilipçuk; Belarusça: Святлана Георгіеўна Ціханоўская (Піліпчук), Belarusça telaffuz: [sʲvʲatˈɫanə ɣʲɪˈorɣʲɪiwnə t(s)ʲɪxɐnˈowskɐjə pʲɪlipˈt͡ɕuk]; Łacinka: Śviatłana Hieorhijeŭna Cichanoŭskaja; Rusça: Светлана Георгиевна Тихановская (Пилипчук), Rusça telaffuz: [sʲvʲɪtˈɫanə ɡʲɪˈorɡʲɪivnə tʲɪxɐnˈofskɐjə pʲɪlipˈt͡ɕuk]; d. 11 Eylül 1982), 2020 Belarus devlet başkanlığı seçiminde aday olan Belaruslu aktivist.

Görevdeki Aleksandr Lukaşenko, yaygın seçim sahtekarlığı iddialarının gölgelediği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde resmi olarak galip ilan edildi.^[9] Daha sonra, Tsihanouskaya oyların % 60 ila % 70'ini aldığını iddia etti ve Batı ülkelerini onu seçimleri kazanan olarak tanımaya veya yeniden seçimlere girmesi çağrısında bulundu.

Svetlana Tikhonovskaya, BBC'ye göre 2020 yılında dünyanın en ilham verici ve etkili 100 kadını listesinde yer aldı.

Hayatı

11 Eylül 1982'de Brest bölgesindeki Luninetsky ilçesine bağlı Mikashevichi köyünde doğdu. Tsihanouskaya'nın babası şoför, anne aşçı olarak çalıştı.

Svetlana Pilipchuk, 12 yaşında, Henry Dean ailesinin Roscrea köyünde yaşarken, Çernobil Çocukları programı kapsamında İrlanda'ya gönderildi. Daha sonra birkaç kez İrlanda'ya gitti.

2000 yılında Mikashevichi köyündeki 2 numaralı ortaokuldan altın madalya ile mezun oldu. Mozyr Devlet Pedagoji Üniversitesi (Mozyr, Gomel Bölgesi) Filoloji Fakültesi'nden Yabancı Diller (İngilizce, Almanca) derecesi ile mezun oldu.

Gomel'de yaşadı, Çernobil kazası kurbanlarına yardım etmek için Çernobil Yaşam Hattı yardım kuruluşu (İrlanda) da dahil olmak üzere çeşitli kuruluşlarda İngilizce'den çevirmen olarak çalıştı. 2005 yılında işadamı Sergei Tikhanovsky ile evlendi.

Svetlana, kocasıyla birlikte ODO "Compass" ve LLC "Rainbow Entertainment" (% 51 Sergei Tikhanovsky, % 49 Svetlana Tikhanovskaya) şirketlerinin sahibidir.

Tsihanouskaya'nın esas mesleği İngilizce öğretmenliği ve tercümanlıktır. Tutuklanan YouTuber, blog yazarı ve aktivist Syarhey Tsihanouski ile evlidir ve bu evlilikten bir erkek bir de kız çocuğu vardır.^[12]

2020 cumhurbaşkanlığı kampanyası

Tsihanouskaya, 29 Mayıs'ta tutuklanan kocasının özgürlüğüne kavuşabilmesi için cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olacağını açıkladı. 14 Temmuz 2020'de bağımsız adaylığı kesinleşti.

Aday olarak kaydolduktan sonra, seçimde bulunması engellenen iki önemli muhalif politikacı olan Valeri Tsapkala ve Viktar Babarıka tarafından destek gördü. Babarıka'nın kampanya şefi Mariya Kalesnikava ile Tsihanouskaya ve Valeri Tsapkala'nın karısı Veranika Tsapkala'nın fotoğrafı kampanyasının bir sembolü haline geldi.^[14]

Haziran ayında tutuklanma tehdidi aldığını söyledi ve bunun yanında seçime girme konusunda ısrarcı olursa çocuklarının kendisinden alınıp yetiştirme yurduna verileceğine dair de tehdit edildiğini açıkladı. Bu açıklama sonrası çocuklarını güvenli kalabilmeleri için yurt dışına gönderdi.^[15]

Kadın dayanışması

Cumhurbaşkanlığı kampanyasından önce, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko ülkenin bir kadın başkan için hazır olmadığı konusunda ısrar etti.^[16] Kampanyası Uluslararası Af Örgütü'nün ülkenin kadın muhalefet aktivistlerine yönelik ayrımcı muamelesini kınadı.^[17] Cinsel şiddet tehditlerine atıfta bulunmak ve çocuklarını bakım altına almak istediğini belirtti.^[18]

Platform

Tsihanouskaya, eşini hapishaneden kurtarmak için Belarus cumhurbaşkanlığına aday olduğunu söyledi.^[19] Asıl amacının özgür ve adil seçimler yapmak olduğunu belirtti. Tsihanouskaya eğer göreve seçilirse sonraki altı ay içinde şeffaf ve hesap verebilir seçimler için bir plan yapma sözünü verdi. Bunların yanında Belarus'un 1994 öncesi anayasasına dönüşü için bir referandum planlayacağını, cumhurbaşkanlığını iki dönemle sınırlı tutacağını, Rusya ile yapılan Birlik Devleti anlaşması konusunda revizyona gidilebileceğini açıkladı.^[20] Tsihanouskaya mevcut seçimleri gayriresmî görmektedir. Bunun sebebini de Lukaşenko'nun yönetimdeki baskısı, muhalefetin önemli isimlerinin aday olamasının engellenmesi olarak gösterdi.

Destekçiler

Bağımsız olarak çalışmasına rağmen, Tsihanouskaya Belarus'un siyasi muhalefetinin tüm yelpazesinden destek aldı. Belarus Hristiyan Demokrasisinin ortak lideri Vital Rımaşeuski, Belarus Sosyal Demokrat Partisi (Meclis), Belarus Birleşik Sivil Partisi ve Belarus Kadınlar Partisi "Nadzieja" gibi partiler desteklerini açıkladılar.^[21][22] Ayrıca, 2010 cumhurbaşkanlığı seçiminde eski muhalefet cumhurbaşkanı adayı Mikalay Statkeviç'ten de destek aldı.

2020'de Tsihanouskaya'yı destekleyen ve Lukaşenko'ya muhalefet eden mitingler, Brest'te 20.000 ve Minsk'te 60.000 kişilik kalabalığı çekerek Sovyet sonrası Belarus tarihinin en büyüğü oldu.

Sürgün

Tsihanouskaya seçimlerden sonra hapse atılma korkusuyla Litvanya'ya kaçtı.^[23] 11 Ağustos'ta Litvanya Dışişleri Bakanı Linas Linkevičius, Tsihanouskaya'nın Litvanya'da "güvende" olduğunu açıklarken, "birkaç seçeneği" olduğunu da kabul etti.

Sırdaşı Olga Kovalkova'ya göre, Tsihanouskaya Belarus yetkilileri tarafından iradesi dışında ülke dışına çıkarıldı. Litvanya Devlet Başkanı Gitanas Nausėda Litvanya'ya vardığında onunla konuştu.11 Ağustos'ta Belarus'un KGB'si, Tsihanouskaya'nın hayatına yönelik bir girişimde bulunulduğunu açıkladı ve protestocuların "kutsal bir fedakarlığa" ihtiyacı olduğunu söyledi.

Polonya hükümeti, Tsikhanouskaya ve Belarus muhalefetinin diğer üyeleri için Varşova'nın Praga-Południe bölgesinde bir konut tahsis etti. Birkaç gün sonra Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki ile bir araya geldiği Varşova ziyareti sırasında Varşova'daki Belarus Evi ile birlikte konutu açtı.

Diğer muhalefet aktivisti Valery Tsepkalo da Ukrayna'dan Polonya'ya taşındı.^[27] 18 Temmuz 2021'de Svetlana Tikhanovskaya, Amerika Birleşik Devletleri'ne çalışma ziyaretine başladı. Washington, New York ve Kaliforniya'yı ziyaret etti.20 Temmuz 2021'de Tsikhanouskaya, Washington DC'yi ziyareti sırasında Biden yönetimindeki yetkililere Belarus'lu potasyum, petrol, kereste ve çelik sektörlerindeki şirketlere daha fazla yaptırım uygulamalarını istediğini söyledi.

28 Temmuz 2021'de Svetlana Tikhanovskaya, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Joe Biden ile bir araya geldi. Toplantıda Tikhanovskaya ondan Beyaz Rusya'ya "demokrasiye şiddet içermeyen bir geçiş" yapması için yardım etmesini ve siyasi mahkumları desteklemesini istedi.

Koordinasyon Konseyi

 

Sviatlana Tsikhanouskaya ve Avusturya Dışişleri Bakanı Alexander Schallenberg Viyana'da, Ekim 2020

 

Tsikhanouskaya, ABD Başkanı Joe Biden ile Temmuz 2021'de Beyaz Saray'da

14 Ağustos'ta Tsihanouskaya, 2020 Belarus cumhurbaşkanlığı seçimini % 60 ila 70 oyla^[10][29] kazandığını iddia ettiği ve uluslararası topluma kendisini kazanan olarak tanıması için çağrıda bulunduğu bir video yayınladı.^[30] Tsihanouskaya ayrıca Lukaşenko'dan iktidarın devredilmesini idare etmek için bir Koordinasyon Konseyinin kurulduğunu duyurdu.^[29] Geçiş konseyine üyelik başvuruları herhangi bir Belarus vatandaşına açıktır.

17 Ağustos'ta Tsihanouskaya, bir geçiş hükümetine başkanlık etmeye ve yeni, özgür ve adil bir başkanlık seçimi düzenlemeye^[31] hazır olduğunu söylediği bir video yayınladı.

20 Ağustos'ta Litvanya başbakanı Saulius Skvernelis, Tsihanouskaya'yı ofisine davet etti ve alenen "Belarus'un ulusal lideri" olarak anıldı.^[32] 31 Ağustos'ta Svyatlana Tsihanouskaya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde konuşma yapması için davet edildi.^[33]

8 Eylül'de Tsihanouskaya, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'ne hitap etti. Lukaşenko'ya yaptırım yapılması çağrısında bulundu ve "Lukaşenko'nun oyları çaldıktan sonra herhangi bir meşruiyeti olmadığını belirterek, diğer ülkeleri Belarus hükümeti ile herhangi bir anlaşma yapmamaları konusunda uyardı ve" Artık Belarus'u temsil etmiyor "dedi.

9 Eylül'de Tsihanouskaya, Belarus muhalefetinin Rusya dahil tüm ülkelerle iyi ilişkiler kurmak istediğini söyledi: "Rusya'dan geri dönemeyiz çünkü her zaman komşumuz olacak ve onlarla iyi ilişkilerimiz olmalı" şeklinde konuştu.^[35]

10 Eylül'de, Litvanya Parlamentosu tarafından Tsihanouskaya'yı "Belarus halkının seçilmiş lideri" ve Koordinasyon Konseyi'ni "Belarus halkının tek meşru temsilcisi" olarak tanıyan bir yasa kabul edildi. Kararda ayrıca Lukaşenko'nun "gayri meşru bir lider" olduğu da ilan ediliyor.^[36]

17 Eylül 2020'de Avrupa Parlamentosu, koordinasyon konseyini Belarus'un "halkının geçici temsilcisi" olarak tanıdı.^[37]

Aynı gün seçim sonrası yapılan protestolar sırasında OMON tarafından öldürülen Alexander Taraikovsky'den sonra "Taraikovsky'nin Listesi" olarak adlandırılan OMON subaylarının kara listesini yayınladı.^[38]

6 Ekim'den beri Tsihanouskaya, Rusya İçişleri Bakanlığı'nın aranan kişilerin veritabanına dahil edildi. Arama gerekçesi “Ceza Kanununun maddesine göre aranıyor” olarak belirtilmiştir.

13 Ekim 2020'de Tsihanouskaya, Aleksandr Lukaşenko'ya bir ültimatom verdi ve Belarus'taki fabrikalarda protesto liderleriyle çevrimiçi bir toplantı yaptı.

16 Ekim'de Belarus Cumhuriyeti Soruşturma Komitesi, Tsihanouskaya aleyhine açılan ceza davasının ayrıntılarını ulusal güvenliğe zarar verme çağrıları makalesi altında açıkladı.

20 Ekim'de Tsihanouskaya, güvenlik görevlilerini 25 Ekim'e kadar "halkın yanına gitmeye" çağırdı.

14 Kasım'da Tikhanovskaya, Avrupa Birliği'ni Belarus'a yönelik yaptırımları genişletmeye çağırdı. Riga ziyareti sırasında Letonya Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı ile bir araya geldi ve "Lukaşenko ile bağlantılı işlere ve ona yakın oligarklara" ekonomik yaptırımlar uygulanması fikrini destekledi. Tikhanovskaya Letonya Ulusal Bankası'nı Belarusbank ve Belagroprombank ile işbirliğini durdurmaya ve ayrıca Belarus'tan petrol ürünleri ve metal ürünleri, ormancılık ve ağaç işleme endüstrisi ürünleri satın alma sözleşmelerini revize etmeye çağırdı. Ek olarak, grev yapan işçileri işten çıkaran işletmelere kısıtlamalar getirilmesini önerdi. Tikhanovskaya sonraki konuşmalarında, AB'yi Belarus yetkilileri üzerindeki ekonomik baskıyı artırmaya çağırmaya devam etti.

7 Aralık'ta İnternet portalı Tut.by, siyasi danışmanı Alexander Dobrovolsky ve uluslararası ilişkiler danışmanı Svetlana Tikhanovskaya ile Belarus muhalefetinin, gelirse onaylamayı umduğu bir Anayasa taslağı geliştirdiğini bildiren bir röportaj yayınladı. Tikhanovskaya, muhalefetin iktidara gelmesi durumunda protesto mitinglerinin dağıtılmasına katılan kolluk kuvvetlerinin sorumlu tutulacağını bir kez daha belirtti.

19 Ocak 2021'de Svetlana Tikhanovskaya, AGİT'teki AB temsilcileriyle çevrimiçi bir toplantı düzenledi ve bu süre zarfında, 45 gün içinde Belarus'ta yeni seçimler, aktif uluslararası destek ve Belarus'a güvenli bir şekilde dönme olasılığı ile yapmaya hazır olduğunu duyurdu.

Cezai takibat

Aralık 2020'de, Beyaz Rusya Başsavcılığı Svetlana Tikhanovskaya başkanlığındaki Muhalefet Koordinasyon Konseyi üyelerine, devlet iktidarını anayasaya aykırı bir şekilde ele geçirmek amacıyla aşırılık yanlısı bir grubun oluşturulması konusunda bir ceza davası açıldı. Savcılık, Tikhanovskaya'nın Belarus Ceza Kanununun 361 ve 357. maddeleri uyarınca adalete teslim edilmesini talep etti.

2 Mart 2021'de Belarus Soruşturma Komitesi, 2020 seçimleri sırasında ayaklanmalar hazırlamak ve Gomel'deki hükümet binalarına el koymakla suçlanan Svetlana Tikhanovskaya'nın iadesi için Başsavcılığa belgeler sundu.

5 Mart 2021'de Belarus Başsavcılığı, Svetlana Tikhanovskaya'nın [79] iade edilmesi talebiyle Litvanya Başsavcılığına başvurdu. O günün ilerleyen saatlerinde Litvanyalı yetkililer, siyasi mültecileri otoriter rejimlere iade etme niyetinde olmadıklarını açıkladılar.^[39]

29 Mart'ta 2021'de Başsavcı Andrei Shved, gazetecilere verdiği demeçte, Svetlana Tikhanovskaya'nın bir grup kişinin terörist saldırısına hazırlık olarak başlatılan ceza davasında yer aldığını söyledi.

Ödüller

9 Eylül 2020'de Svetlana Tihanovskaya, Polonya Vakfı "Doğu Avrupa Çalışmaları Enstitüsü" tarafından her yıl Karpacz'da düzenlenen Uluslararası Ekonomik Forum'un özel ödülüne layık görüldü. Aynı gün, AB'nin 2. Başkanı ve Polonyalı bir politikacı olan Donald Tusk, Twitter hesabından Avrupa Birliği'ni Tsihanouskaya ve eşini Nobel Barış Ödülü'ne aday göstermeye davet etti. Daha sonra, Hristiyan Demokrat Parti'den Norveç parlamentosunun bir üyesi olan Geir Toskedal, Tsihanouskaya'nın 2021'de Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterileceğini açıkladı.

7 Ekim 2020'de Bratislava'da Svyatlana Tsihanouskaya, Bratislava Küresel Güvenlik Forumu'nu her yıl düzenleyen, partizan olmayan uluslararası bir STK olan Globsec Ödülüne layık görüldü.

14 Ekim 2020'de Svyatlana Tsihanouskaya, Uluslararası Cumhuriyet Enstitüsü tarafından her yıl verilen John McCain Özgürlük Ödülü'nün sahibi oldu.

22 Ekim 2020'de, Belarus muhalefetinin diğer liderleri arasında, her yıl Avrupa Parlamentosu tarafından verilen Saharov Ödülü'nün sahibi ilan edildi. Ödül töreni, 16 Aralık'ta Avrupa Parlamentosu oturumunda gerçekleşecek. Ödül Rusya Devlet Dumasında eleştirildi. Gazeteci ve yazar Igor Maltsev, bu ödüle bir makale ayırdı. Aynı gün Tsihanouskaya, Danimarka yayını Politiken tarafından verilen Özgürlük Ödülü'ne layık görüldü.

Ekim 2020'de Tikhanovskaya, Danimarka'daki Politiken yayınından Özgürlük Ödülü'nü aldı.

Belarus muhalefetinin diğer liderleri arasında, 22 Ekim 2020'de, her yıl Avrupa Parlamentosu tarafından verilen Sakharov Ödülü'ne layık görüldü. Ödül Rusya Devlet Dumasında eleştirildi. Ödülü, 16 Aralık'taki Avrupa Parlamentosu oturumunda takdim edildi.

18 Aralık 2020'de Litvanya Parlamentosu, Belarus muhalefetine yıllık Özgürlük Ödülü'nü verdi. 13 Ocak 2021'de ciddiyetle Svetlana Tikhanovskaya'ya ödülü sunulacaktır.

25 Aralık 2020'de Rus Vedomosti gazetesi Svetlana Tikhanovskaya'yı "Özel kişi" kategorisinde "Yılın Kişisi" olarak adlandırdı.

13 Ocak 2021'de Litvanya hükümeti Svetlana Tihanovskaya'ya Özgürlük Ödülü'nü verdi. Tikhanovskaya, öldürülen barışçıl protestocuların ailelerine Belarus'a 5 bin € nakit para ödülü göndermeye karar verdi.

21 Ocak 2021'de Estonya Dışişleri Bakanı Urmas Reinsalu, Svetlana Tihanovskaya'ya Liyakat Haçı Madalyası'nı sundu. Bazı Rus ve Belarus medyasında ödüle "Meryem Ülkesinin Haç Nişanı" adı verildi. Bununla birlikte, ödül töreninde çekilen fotoğraflarda ve Estonya medyasının raporlarında ödülün görünüşüne bakılırsa, kendisine bahsi geçen madalya, Estonya Dışişleri Bakanlığı Liyakat Madalyasıdır.

30 Ocak 2021'de Litvanya Devlet Başkanı Gitanas Nausėda, Svetlana Tikhanovskaya'yı Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterdi.

Nisan 2021'de Svetlana Tikhanovskaya, Belarus'taki demokratik özgürlükler ve insan hakları mücadelesine aktif katılımından dolayı Lev Kopelev Ödülü'ne layık görüldü.