218 yıldan beri restore edilmeyi bekleyen kale

Soğuk savaş döneminde uzun yıllar boyunca NATO'ya hizmet veren ve ziyaretçilere kapatılan Mardin Kalesi nihayet restore ediliyor.

Soğuk savaş döneminde uzun yıllar boyunca NATO'ya hizmet veren ve ziyaretçilere kapatılan Mardin Kalesi nihayet restore ediliyor.

Geçen sene Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ortaya çıkarılan bir belgeye göre 218 yıldan beri restore edilmeyi bekleyen Mardin Kalesi için Mardin Valiliği harekete geçti. Hava Radar Mevzi Komutanlığı hizmetine verilen Mardin Kalesi nihayet halka açılıyor.

Ziyaretçilere kapatılan ve askeri bölge ilan edilen 3 bin yıllık Mardin Kalesinde incelemelerde bulunan teknik heyetle birlikte kaleye çıkan Mardin İletişim Gazetesi Muhabiri Nezir Güneş ilk defa kaleye çıkarak buradan Mardin’i fotoğraflayan ilk gazeteci oldu.

1 milyon 340 bin lira tutarında keşif bedeli hazırlanan projeden sonra kale içinde rölove, restorasyon ve kaya ıslahı çalışması başlayacak. Uzman kişiler ve üniversite öğretim görevlileri gözetiminde yapılacak restorasyon çalışması bir yıl devam edecek. Yaklaşık 20 milyon liraya mal olacak restorasyon çalışmalarının ardından Mardin kalesi 218 yıl aradan sonra restore edilerek dünya turizmine açılacak.

Kalenin restorasyonu hakkında bilgi veren Mardin Valisi Turhan Ayvaz, İl Özel İdare tarafından 30 Mayıs 2011 tarihinde Mardin Kalesi için rölöve, restitüsyon, restorasyon ve kaya islahı proje ihalesi yapıldığını söyledi. Ayvaz, ihaleyi kazanan firma ile 22 Temmuz tarihinde sözleşme imzalandığını 26 Temmuz tarihinde ise yer tesliminin yapıldığını ifade etti. Ayvaz, firmanın 3 ay içinde kaya düşmesine karşı bariyer projesini yapacağını belirterek işin toplam süresinin 365 gün olduğunu kaydetti.

2014 YILINDA TURİZME AÇILACAK

Vali Ayvaz Mardin Kalesi hakkında ayrıca şu bilgileri verdi:

“Başbakan Erdoğan’ın da mecliste gündeme getirdiği çarpıcı belgeye göre 5 Eylül 1792 yani 218 yıl öncesine ait bir belge dönemin padişahı Bağdat Amirine talimat gönderiyor ve Mardin kalesinin tamir edilmesini rica ediyor. Tam 218 senedir tamir edilmeyen kaleyi tamir etmeye başladık. Kale restorasyonu projesi özel ihtisas gerektiriyor. Milli Savunma Bakanlığı nezdinde kalenin boşaltılması konusunda girişimlerde bulunduk. Kalenin lazerle taramasını yaptırdık ve rolöveleri ile birlikte Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'ne gönderdik. Koruma kurulundan olumlu karar çıktı.  Bir yıl sürecek restorasyon kapsamında rolöve, Kaya ıslahı ve restorasyon çalışması yapılacak. Nasipse 2014 yılının başında Mardinliler ve turistler Mardin kalesine çıkabilecek.”

Proje kapsamında güvenlik bariyerleri, kaya güçlendirme, ve peyzaj çalışmaları projelendirecek. Proje işi ise Mimar Nuran Demirtaş tarafından yürütülüyor. Mardin Kalesine çıkarak burada proje için yer tespiti yapan Mimar Demirtaş, Mardin Kalesinin Türkiye’de benzeri olmayan kalelerden biri olduğunu belirterek projenin hassasiyetine binaen proje boyunca İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğretim görevlilerinin danışmanlığını yürüteceği bilgisini verdi. Demirtaş daha önce de Bitlis Kalesi, Şanlıurfa Ulu Cami, Edirne Uzunköprü, Hatay St.Pierre Kilisesi, Rumkale, Eğil Kalesi ve Eğridir Kaleleri gibi çok sayıda tarihi eserin restore, röleve ve restitüsyonunu tamamladıklarını söyledi.

Kalenin restorasyonu ile ilgili olarak yakından ilgilenen İl Özel İdare Genel Sekreteri Halil Homan da "Projenin tamamlanması ve restorasyonun en kısa zamanda başlaması için teknik heyetimiz seferber olmuş durumda. Mardin'in geleceği adına çok önemli bir proje. Kalenin turizme açılması ile tarihi kente gelen ziyaretci sayısında katlanarak büyük bir artış olacak."dedi. 

Mardin Kalesi iki sene önce kaleden kopan kayalardan dolayı büyük bir tehlike geçirmişti. 1960 yılında ABD ve eski SSCB arasında yaşanan soğuk savaş sırasında stratejik konum itibari NATO bünyesine dâhil edilen kale, 50 yıldır Hava Radar Mevzi Komutanlığı'nca kullanılıyordu.

MARDİN KALESİ

Mardin Kalesinin diğer bir ismi "Kartal Yuvası"dır. Şehrin büyük bir kısmının dayanmış olduğu zeminin üst kafesine kurulmuş müstahkem bir mevkidir.

3 bin yıllık geçmişi olan ve son olarak 10. yüzyılda Hamdaniler tarafından yeniden inşa edilen kale, 1 km. uzunluğunda, 30-150 m. genişliğindedir. Çeşitli zamanlarda Mardin’e uğrayan gezginlerin verdikleri bilgilerden kalede çok sayıda yapı olduğu anlaşılmaktadır. Mardin'e hâkim bir manzaraya sahip kalenin bir başka özelliği de, doğal kaya üzerine çok az eklentilerle müstahkem bir hale getirilmiş olmasıdır.

Kalenin ovadan yüksekliği bin metre kadardır. Kalenin bir kısmı sarp kayaların üzerine oturmuştur. Meyilin fazla olduğu insanın çıkıp inmesi ihtimali bulunan yerlerinde, bundan istifade edilerek sur inşa edilmiştir. Kalenin güney kesiminde bir kule hala ayaktadır. Kalede daha önceleri mesken olarak kullanılmaya yarayan kalıntılar gözlenmektedir. Evliya Çelebi her zamanki anlatım özelliğiyle kale ambarlarının çok miktarda erzak,cephane ile dolu olduğunu yazmıştır.

l9.yüzyılın ilk yarısında mevcut olan surların, bugün bazı yerlerde yalnız temellerine rastlanmaktadır. Bir çok kez kuşatılan kale, Timur'u bile çileden çıkaran direnişini, bünyesinde barındırdığı su sarnıçları ve ambarlarındaki bolluk ile sağlamıştır. Dimdik ayakta iken şehrin altı kapısı mevcuttu. Bunlar; İlin batısında Diyarbakır Kapı, Doğuda Savur Kapısı, Kuzeyde Bab-ı Şavt, Kuzeybatıda Bab-ı Hamara, Güneybatıda, Bab-ı Zeytun, Güneyde Bab-ı Cedid (Yeni kapı) dir.

Bu kapıların sağlamlığı kalenin uzun yıllar zapt edilemeyişine önemli bir etkendir. Kartal Kalesinin şöhreti o kadar yaygındır ki, pek çok şaire ilham kaynağı olmuştur.