Bunama nedir? Tıpta ne diye geçer? Alzheimer ile aynı mı? Nasıl önlenir?

Çeşitli sebeplerden kaynaklanan erken bunama her ne kadar Alzheimer ile aynı olduğu düşünülse de ikisi de birbirinden farklıdır ve farklı semptomlar gösterir

Demans( bunama) öğrenme, bellek, oryantasyon, dil fonksiyonları ve kişilik gibi mental fonksiyonların bozulması ile karakterize; sosyal ve iş hayatını etkileyen, santral sinir sisteminin progresif nörodejeneratif bir hastalığıdır. Hastalık sinsi başlar ve ilerleyici özellik gösterir. Demanslı bireylerde hafıza ve yürütücü işlevlerde (yargılama, hesaplama, planlama ve organize davranışlar) bozulma, duygu kontrolü ve çevreye olan ilginin azalması gibi temel klinik özellikler görülür. Düşünce içeriği fakirleşir ve kişilik değişiklikleri de gelişebilir. 

Demans ve Alzheimer hastalığı

Demans, bilişsel gerileme ile karakterize edilen bir dizi hastalık için bir şemsiye terimdir ve daha sonra Alzheimer hastalığı, bu şemsiye altındaki en yaygın bunama türüdür”. Dolayısıyla, ilişkili olsalar da, birbirinin yerine geçebilecek terimler değildirler.

Dünya Sağlık Örgütüne göre demansı olan kişilerin yüzde 60 ila 70’inin Alzheimer hastalığı olduğu tahmin ediliyor. Bununla birlikte, bunama vakalarının geri kalan %30 ila %40’ı çok çeşitli sebeplerden karşımıza çıkar. Alzheimer, başlangıcında, diğer demans türlerine göre öğrenmenizi ve hafızanızı daha fazla etkileme eğilimindedir, planlamanızı veya konuşma dağarcığını etkileme olasılığı daha yüksektir.

Nasıl önlenir?

Zihninizi meşgul edin

Araştırmalar erken yaşlarda ağır eğitim alan ve bunun yanı sıra zihinsel olarak tahrik edici işlerde çalışan kişilerin bunaması azalır. Ancak bunların hiçbiri sizin için geçerli olmasa da, zihninizi dinç tutmak için yapabileceğiniz birkaç şey var.

Beyni farklı şekillerde çalıştıran bol miktarda yeni ve çeşitli deneyimler yaşamayı hedefleyin. Yeni bir beceri öğrenin, kitap okuyun ya da daha önce gitmediğiniz bir yerlere seyahat edin. Çeşitlilik anahtardır. Beyninizin çeşitli işlevleri vardır bu yüzden meşgul tutun.

Sosyalleşin

Zihninizi meşgul tutmanın bir diğer yolu da farklı insanlarla konuşmak. Çünkü onların ne diyeceğini bilmiyorsunuz. Cevaplar ve konuşma konuları üreterek beyninizi keskin tutuyorsunuz ve aynı zamanda bol miktarda sosyal etkileşim elde ediyorsunuz.

Fiziksel olarak aktif kalın

Hareketsiz olmak, fiziksel, zihinsel ve bilişçsel sağlığınız için iyi değildir.  2023’te yapılan bir çalışma, günde 10 veya daha fazla saat hareketsiz kalmak ile bunama teşhisi konulması arasında güçlü bir bağlantı buldu. Bu hedeflere ulaşamasanız bile, bir şeyler yapmak hiçbir şey yapmamaktan daha iyidir. Sadece her gün sizin için keyifli ve sürdürülebilir olan şekilde hareket ederek biraz zaman geçirin. İmkanınız varsa dışarda hareket edin. Yapılan bir araştırmaya göre yeşil alanda vakit geçirmek zihni sağlıklı ve dinç tutar.

Kask takın

Tercih ettiğiniz egzersiz biçimi temas gerektiren bir spor veya bisiklete binmek gibi düşme riski taşıyan bir aktiviteyse, bunu yaparken kask takmanız çok önemlidir. Çünkü uzmanlara göre, hayatınız boyunca tek bir kafa travması bie geçirmeniz erken bunamaya yol açabilir.

Ruh sağlığınıza dikkat edin

Düzenli egzersiz depresyonu yok edebilir ya da önleyebilir. Ancak tabiki bu tek başına ruh sağlığınızı korumaya yeterli değil. Psikoterapi ve ilaç, depresyon için altın standart olarak düşünülür. 2022’de yapılan bir çalışma  bu tür yöntemlerle tedavi edilen depresyonlu kişilerin tedavi edilmeyen depresyonlu kişilere göre önemli ölçüde daha düşük bir bunama riskine sahip olduğunu buldu.

Çok fazla içki ya da sigara içmeyin

Mevcut sigara içicilerinin Alzheimer'a yakalanma olasılığı hiç sigara kullanmamış kişilere göre %40'a kadar daha fazla olabilir. Aşırı derecede alkol tüketimi beyninize zarar verebilir. Araştırmacılar, erkeklerin günde ikiden fazla alkollü içecek, kadınların ise bir taneden fazla alkollü içecek tüketmemesini öneriyor.

Duyularınızı koruyun

Duyma ve görme kaybı bunamayla bağlantılıdır. Çünkü bu durumlar beynin dış uyaranlara maruz kalmasını azalttığı ve kısmen de bilişsel, fiziksel ve sosyal olarak aktif kalmayı zorlaştırır.