Aleksitimi-Duyguları Tanıyamama/Tanımlayamama, Duygulara Sözcük Bulamama

Duyguları yaşamak, hissetmek ve göstermek son derece olağan ve normaldir. Ancak aleksitimik kişiler bunu yapamazlar. Çünkü duygularını yaşarlarken farkında olmazlar.

Bireyin duygularının farkında olması, anlaması ve bu duyguları kontrol edebilmesi ruh sağlığı açısından önemli bir kriterdir. Ancak aleksitimik özellikler gösteren bireyler duygularını anlamakta, sözel olarak ifade etmekte ve düzenlemekte zorluk yaşarlar.

Bu bireyler duygularını anlamak ve duyguları kontrol etmek konusunda yetersizlerdir. Birey gündelik yaşamında, gerçekleşen olaylar neticesinde birçok farklı duyguyu yaşamaktadır. İnsan bazen farklı duyguları aynı anda da yaşayabilir. Duyguları yaşamak, hissetmek ve göstermek son derece olağan ve normaldir. Ancak aleksitimik kişiler bunu yapamazlar. Çünkü duygularını yaşarlarken farkında olmazlar.

Duygularını isimlendirmekte ve bu duyguları birbirinden ayrıştırmakta sorun yaşarlar. Toplumsal yaşamda duygular önemli bir yer taşımaktadır. Böyle bir yaşamda aleksitimik bireylerin   dışlanması, garip karşılanması ve yabancı olması muhtemeldir.

Bu durum, aleksitimik bireylerin kuracakları kişilerarası iletişim sırasında zorluk yaşamalarına sebebiyet verebilir. Bu tür bireyler günlük yaşam işlevlerini bir noktaya kadar yerine getirebilirler. Örneğin bir konu hakkında düşünebilir, düşündüğü konu hakkında konuşabilir ve ilişki kurabilirler. Ancak duygularını fark etmekte ve ifade etmekte zorluk yaşadıkları için duyguları ve düşünceleri arasındaki bağı kurmakta zorluk yaşarlar. Duygu ve düşünceleri arasındaki bağı kuramadıkları için de ikisi arasındaki farkı birbirinden ayırt edemezler.

Bu durum onları gelişimsel ve zekasal olarak geriye atmaz, ancak zekalarını çoğu zaman tanımlayamadıkları bu duygulardan kaçmak için kullanırlar. Çünkü duygularıyla yüzleşmekten korkarlar. Aleksitimik bireyler duygularını yaşamayı bilmedikleri için fantezi dünyaları da gelişmemiştir. Bu yüzden hayal güçleri diğer insanlara göre daha dardır. Ayrıca düşünce yapıları da daha çok içe dönük yapıdadır. 

Aleksitimi hem psikolojik bir rahatsızlık hem de bir çeşit kişilik özelliği olarak karşımıza çıkabilmektedir. Yani, klinik bir olgu olmakla beraber, kişisel eğilimi yansıtan genel bir fenomen de olabilmektedir. Ancak bu ikisinin ayrımını yapabileceğimiz belirgin kriterler mevcut değildir. 

Eğer aleksitimiden muzdaripseniz aşağıdaki günlük zorluklarla karşılaşabilirsiniz:

• Ne hissettiğiniz hakkında bir fikriniz olmaz. Başkaları nasıl olduğunuzu sorduğunda nasıl cevap vereceğinizi bilemezsiniz.
• Çoğu zaman sadece “iyi” veya “kötü”; “mutlu” veya “mutsuz” hissettiğinizi söyleyebilirsiniz ve bunun ötesinde ayrıntı veremezsiniz.

• Sizi bir hareket yapmaya iten duyguyu veya içgüdü açıklamak yerine, kendinizi mantıksal yönden açıklamaya eğilimlisinizdir. Monoton bir şekilde konuşur; anlattıklarınızda bazı insanların takip etmekte zorlandığı, art arda gelen eksiksiz detaylar verirsiniz.

• Kendi ihtiyaçlarınız ve isteklerinizden kopuksunuzdur. Kendiniz ne hissettiğinizi bilemediğiniz gibi, çevrenizdeki insanlar da bunu anlayamaz; bu durum ilişkisel ve kişiler arası engellere neden olur.

• Kalp çarpıntısı, nefes almada zorluk, vücut ağrısı ve baş ağrısı gibi neden kaynaklandığını bilmediğiniz ani ve beklenmeyen fiziksel semptomlar gösterebilirsiniz. Kısıtlı hayal gücüne sahipsinizdir ve hayal dünyası ile ilgili hiçbir şeyden zevk alamazsınız.

• Ailenize ve yakın arkadaşlarınıza bile duygularınızı gösteremezsiniz; ancak aniden sinir krizleri gibi yıkıcı davranışlar sergileyebilirsiniz.

 

• Yapmanız gereken işleri geciktirebilir, boş zamanlarda yapılan aktivitelerden pek keyif almazsınız. Sadece günü atlatmak bile zor bir iş hâline gelir.

• Güçlü bir benlik duygunuz yoktur, kimlik kargaşası yaşarsınız ve gelecekte ne istediğinizi bilemezsiniz.

• Bazen sanki kendi hayatınızı uzaktan izleyen biriymiş gibi hissedersiniz. Bununla birlikte, sadece hayatınızı boşa harcadığınıza dair derin bir kaygı duyarsınız.

• Özellikle konu ilişkiler olduğunda kontrolden çıkmaktan hoşlanmazsınız.
• Birileriyle dostluk veya yakınlık kurmak isteseniz de; yakın ilişkilerden kaçınırsınız.

Aleksitimiden muzdarip olmanın tamamen hissiz olmak anlamına gelmediğini bilmek önemlidir. İçten içe bir şeyler hissediyor olabilirsiniz; ancak bu hislerle bağlantı kurmakta zorlanabilir veya bu hisleri başkalarına ifade edemeyebilirsiniz.