Dengbej Reso Kimdir? Dengbej Reso Nereli ve Kısaca Hayatı

Büyük üstad Dengbej Reso kimdir? Dengbej Reso nerelidir? Dengbej Reso'nun öğrencileri kimlerdir? Kısaca Dengbej Reso'nun hayatı ve şarkıları (beste, stran,)...

Resoye Gopalan olarak bilinen Reso, Ferzê'nin şagirtı (öğrencisi), Evdalê Zeynikê geleneğinden gelen bir dengbejdir. Dengbej Reso Erzurumlu'dur.

Reso 1890 yılında Karaçoban'nın Gopalan (Türkçe: Kopal) köyünde dünyaya gelmiştir. Aile'si Erivan muhacırlarındandır.

Reso'nun nereli olduğuna dair bir diğer rivayet işe şöyledir; Redki aşiretinin Kumki kolundan olan Reso, 1902 yılında Iğdır'ın Kerimbeyli köyünde dünyaya gelir.

Büyük dengbêj Reso, Kürtler arasında şu isimler ile tanınır; Resoyê Gopala, Resoyê Mıhacır, Resoyê Qılîwelo ve Mîrê Dengbêjan. Şayet Reso Iğdır'dan göç etmeseydi, Resoyê Redki, Resoyê Kumki, Resoyê Kerimbeyliyê yada Resoyê Îdırê isimleri ile tanınabilirdi.

DENGBEJ VE KILAM NE DEMEK?

Dengbêjlik geleneği Kürt halk edebiyatının önemli bir koludur. Klasik dönemde medreselerin kaynaklık ettiği yazılı Kürt edebiyatından farklı olarak, “dengbejlik” daha çok sözlü şekilde yaygınlık kazanmıştır. “Deng” yani “ses” ve “bêj” yani “söz/söyleme” sözcüklerinin birleşmesinden oluşarak kavramlaşan “dengbejlik”, ses ve söze dayalı bir sanattır aynı zamanda. “Dengbêj” bu edebî sanatın icracısına verilen addır. İcra edilip seslendirilen esere de “kılam” denir. “Kılam” da “söz”, “kelam” sözcüklerinden türemiş olup dengbêjlik eserlerinin özel, terimsel adı olmuştur.

DENGBEJ RESO'NUN HAYATI

Büyük dengbêj Reso, Kürtler arasında şu isimler ile tanınır; Resoyê Gopala, Resoyê Mıhacır, Resoyê Qılîwelo ve Mîrê Dengbêjan. Şayet Reso Iğdır'dan göç etmeseydi, Resoyê Redki, Resoyê Kumki, Resoyê Kerimbeyliyê yada Resoyê Îdırê isimleri ile tanınabilirdi.

• Serhad Dengbejlerinin  Stili ve En Büyük Temsilcilerinden "Dengbej Reso"

Serhad  dengbêjliğinin  bir  diğer  ayırt  edici  özelliği  ise,  sesin  kullanım biçimidir.  Serhad  bölgesi  dengbêjleri  sesi  sonuna  kadar  kullanmaktadırlar.  Etno-müzikoloji  alanında  çalışma  yapanların  özellikle  incelemesi  gereken  bu biçimsel farklılık ilk etapta göze çarpan bir durumdur. Geleneğin yaşandığı bölgelerin güney kısımlarında sesler kesik kesik, parça parça kullanılmakta fakat Serhad bölgesinde ses tek parça halinde ve nefesin sınırların zorlayacak şekildedir.

Bunun en güzel örneklerini  dengbêjlik  geleneğinin  en  önemli  temsilcileri  olan  Serhad  bölgesi dengbêjlerinden Şakiro, Reso ve Hüseyno'da görmek mümkündür.

Evdalê Zeynikê’nin öğrencisi Ferzê tarafından yetiştirildiği bilinen Reso’nun Şakiro’nun Hocası olduğu  belirtilmektedir. Reso, şairane  özellikleri  ağır  basan,  birçok kilam söyleyen  ve geleneğin birçok özelliğini sanatında bulundurduğu belirtilmektedir. Hüseyno, Reso ve Şakiro’dan sonra en çok bilinen dengbêjdir.

• Reso İlk Dengbejlik Dersini Kimden Aldı?

Reso okul yüzü görmemiştir. Genç yaşta Gopalan ve çevre köylerde çobanlık yaparak ailesinin geçimini sağlamıştır. Bu bölge'de yaşayan Dengbêj Sîno'dan dengbejlik dersi almış, Kılam söylemeyi öğrenmiştir. Reso gençliğinde hep köyden köye göç etmiştir.

• Reso Ferzê ve Evdale Zeynike'den Etkilenir

Gopalan'dan Bulanık'ın Xêrgis köyüne yerleşmiştir. Bu esna Serhat bölgesinin divan sahibi dengbejlerden Malazgirtli Ferzê'den çok etkilenir, onun ve Evdalê Zeynikê'nin kilamlarını seslendirmeye başlar.

Dengbej Reso'nun seslendirdiği dinleyebilieceğiniz parçaları:

• Onun Diğer Dengbejler'den Ayıran Özelliği Neydi?

Ferzê'nin kilamlarındaki "Kürtler’in yaşamına, inançlarına, değerlerine, kahramanlık öykülerine ilişkin halk motifleri Reso’nun dikkatinden kaçmayacak, kendisinde var olan cevheri daha bilinçli işleme yollarını arayacaktır". Buda Reso'yu aslında diğer dengbejlerden ayıran bir kişisel özelik olarak onun sanatının bir parçası olacaktır. Reso'nun kilamlarında ondan sonra gelen degbejlerin kullanmaktan çekindiği, ve dengbejlik geleneğinin coğrafî ve kültürel yelpazesinin daralmasına neden olan, bütün motifler vardır.

DENGBEJ RESO - WEYLO

• Gerçek Anlamda Bir Destan Şairi ve Büyük Bir Dengbej "Reso"

Reso, gerçek anlamda bir destan şairi ve dolayısıyla dengbej idi. Kulik û Kerr, Memê Alan, Cebelîkê Lawê Mîrê Hekkarîyê, Sîyabend û Xecê gibi birçok Kürt destan ve halk hikâyelerini ezbere biliyor ve her birini kendisine özgü bir ezgiyle söylerdi."

Çok geniş bir repertuara sahip, iki bine yakın parçayı ezbere bildiği söyleniyor. Çok büyük ihtimalle de doğrudur.

• Dengbej Şakıro ve Reso Arasında Nasıl Bir İlişki Var?

Ömer Güneş ve İbrahim Şahin tarafından kaleme alınan Antolojiya Dengbêjan serisinin ilk kitapları olan Dengbêj Reso ve Şakiro...

Şakiro’nun dengbêj Reso’yu kendi hocası olarak gördüğü, ikisi arasında doğrudan öğrenci, hoca ilişkisi olmasa da Şakiro’nun, Adana dönüşünde 1966 yılında Muş’ta iki yıl kaldığını söylüyor Güneş. Sözlerine şöyle devam ediyor Güneş: “Bu sürede Reso’yu çok yakından tanıyor, büyüklüğünü görüyor. Ondan sonra hiç kimseye minnet etmeyen Şakiro, boyun eğmeyen Şakiro, kimseyi hocası olarak görmeyen Şakiro, Reso’yu doğalında hocası olduğunu ifşa ediyor. Hayatı boyuna Reso’yu minnetle anıyor. Çünkü Şakiro’nun 1966 yılları kasetlerine ulaştık. Çok önemli bir tarzı var kendine has, fakat Reso’nun etkisinden sonraki dönemle kıyasladığımızda arada çok önemli bir fark olduğunu gördük. Reso, dengbêj Şakiro’yu, dengbeş Şakiro yapan en önemli şeydir aynı zamanda. Reso’yu tanıdıktan sonra bütün tarzını gözden geçirmiş. Tarzına yeni bir geçiş vermiş. Hatta Şakiro, Reso’ya rest diyormuş. Bunu birçok kişiden dinledik. Şakiro’nun cebinde her zaman iki tane Reso kaseti varmış. Kendisi ile beraber gezdiriyormuş. Yatmadan önce de bunları mutlaka dinlermiş’ dedi.

• Dengbej Reso Ne Zaman Vefat Etti ve Nasıl Öldü?

Reso 1930'lu yıllarda patlak veren Ağrı İsyanına katılır ve isyan bastırıldıktan sonra bir süre için Suriye'ye kaçmak zorunda kalır. Döndükten sonra artık Kürtler arasında sayılan ve sevilen biridir. Sanatçının iki adet amatörce doldurulmuş kaseti vardır. Üç defa evlenmiştir ve ondan fazla çocuğu vardır. Hayatının büyük bir bölümünü Erzurum-Muş ekseninde geçiren Reso, sonradan Adapazarı'na, oradan da Denizli'ye göçer. Buralarda açlık ve sefalet içinde yaşar. 1977'de köyüne geri döner ve üç yıl sonra da hayatını kaybeder.

Reso'nun nasıl ve ne zaman öldüğüne dair bir diğer rivayet ise şöyledir; 1976 yılına kadar Serhad'ın bir çok köyünde kalan Reso, 1976 yılından sonra Serhad'ı terk edip, yabancı bir diyara, Manisa'ya göç eder. Dört yıl Manisa'da kalır ama, burası onun için çok yabancı bir yerdir ve kısa bir süre sonra Manisa'dan Muş'un Pag köyüne göç eder. Ondan sonra Pag köyünde yaşamaya başlayan Reso, 1983 yılında feci bir şekilde hastalanır. Şeyh Kıyasettin Emre kendisini alıp Ankara'daki bir hastaneye götürür. Ama maalesef Reso burada vefat eder. Ankara'da vefat eden Reso'nun cenazesi, Muş'un Pag köyüne getirilip defin edilir.

Bu içerik mardinlife.com tarafından hazırlanmıştır. İstifade edilen kaynaklar: wikipedia, yeniyasamgazetesi2.com, redkani.blogspot.com, kurdarastirmalari.com (Canser Kardaş,Doktora Tezi, Elazığ 2013 ), dspace.ankara.edu.tr (Yüksek Lisans Tezi - Dengbejlik) - Güneş Müzik Youtube Kanalı