Nizamülmülk kimdir? Nizamülmülk kitapları ve sözleri
Büyük Selçuklu Devleti'nin Veziri ve Siyasetname Adlı Öğütler Kitabı Yazan Fars Devlet Adamı ve Siyaset Bilimcisi Nizamülmülk hayatı araştırılıyor. Peki Nizamülmülk kimdir? Nizamülmülk aslen nerelidir? Nizamülmülk ne zaman, nerede doğdu? Nizamülmülk hayatta mı? İşte Nizamülmülk hayatı... Nizamülmülk yaşıyor mu? Nizamülmülk ne zaman, nerede öldü?
Doğum Tarihi: 1018
Doğum Yeri: Horasan
Ölüm Tarihi: 14 Ekim 1092
Ölüm Yeri:
Nizamülmülk kimdir?
Nizamülmülk, Büyük Selçuklu Devleti sultanlarından Alparslan ve oğluMelikşah’ın veziri olup büyük bir devlet adamıdır. Asıl adı Hâce Kıvâmüddîn Ebû Ali Hasan bin Ali’dir. 1018 yılında İran’ın Tûs şehrinde doğmuş ve 1092 yılında Nihavend’de, Hasan Sabbah’ın* fedâisi bir bâtinî tarafından şehit edilmiştir.
Nizâmülmülk, vezir olduğu 1064’ten, şehit edildiği 1092 senesine kadar aralıksız yirmi dokuz sene Büyük Selçuklu Devletine, tam bir dirâyet ve adâletle hizmet etmiştir. Vazifeli olduğu için katılamadığı Malazgirt Meydan Muhârebesi hâriç, bütün Selçuklu fetihlerinde bulunmuştur. Sultan Alparslan’ın vefâtıyla veliaht Melikşah’ın tahta geçmesini sağlayıp, nizam ve âsâyişin korunmasında muvaffak olmuştur. Sultan Melikşah’a muhâlefet eden veya başkaldıran Selçuklu prenslerinin itâat altına alınmasında büyük hizmetleri geçmiştir. Sultan Melikşah, devletin idâresinde ona çok büyük ve geniş yetkiler vermiştir. Nizâmülmülk’ün akıllı, tedbirli ve adâletli idâresi sâyesinde de, Melikşâh’ın saltanatı, aynı zamanda Büyük Selçuklu Devletinin de en parlak ve en şanlı devri olmuştur.
Nizamülmülk alim, dindar, cömert, adil ve yumuşak huylu, suçluları çok bağışlayan, az konuşan bir kimse idi. Meclisi, alim ve salih insanlarla dolup taşardı. Alimlere çok saygı gösterirdi. Ebulkasım Kuşeyri ile İmam Ebulmeali Cüveyni gelince ayağa kalkar ve sonra tekrar oturur idi. Fakat Silsile-i Saadat*Ebu Ali Farimedi (k.s) gelince ayağa kalkar, onu kendi makamına oturtur, kendisi de onun önüne otururdu. Nizamiye Medresesi'ni* sırf İmam Gazali'nin (r.h) ilim öğretmesi için yaptırmıştı. Selçuklu sultanı Alparslan'ın oğlu Melikşah, bütün devlet işlerini Nizamülmülk'e havale edip ona Atabek* ünvanını vermişti.
Bir rivayete göre; fakir ve kimsesiz bir kadın, vezir Nizamülmülk'en bir müşkilinin halledilmesi için yardım istemiş. Nizamülmülk de durup onunla konuşmaya başlamış. Bunun üzerine vezirin mabeyncilerinden biri o kadını Nizamülmülk'ün yanından uzaklaştırmak istemiş. Vezir, mabeyncisinin bu hareketini çok çirkin görmüş ve "Muhakkak ki ben sana bu gibilere yardım edesin diye vazife verdim" diyerek onu haciblikten uzaklaştırmış.
Sultan Melikşah'ın etrafındaki bazı hasetçiler vezir Nizamülmülk hakkında ileri geri konuşmuş, hatta "Sizin mülkünüzde ortak olduğunu söyler" demişlerdir. Sultan da Nizamülmülk'e "Eğer benim saltanatta şerikim, mülkümde ortağım isen bunun da bir hükmü vardır. Eğer vekilim ve benim emrinde ise onun icablarını yerine getir" demiştir. Nizamülmülk ise Sultan'a şu cevabı vermiştir: "Başındaki o sultanlık tacı bendeki divite* bağlıdır. Bu ikisinin birlikte olması her şeyin dirliği ve saltanatının kıyamını temin eder. Bu divitin kapağını kapatırsam tacın kaybolur gider. Bir kapıyı kırmadan önce başına gelecekleri düşün".
Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devletindeki bütün düzenleme ve değişiklikleri ciddî bir şekilde tetkik eden, devlet idâresinde kendi görüşlerini, icrâatını ve bunların gerekçelerini gelecek nesillere intikal ettirmek maksadıyla Fârisiolarak yazdığı Siyâsetnâme isimli eseri, bugün siyâset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasında sayılmaktadır. Siyâsetnâme’de Türk-İslâm devletlerinin idârî, mâlî, siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Tam doğru metin ve ilâvesiz nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphânesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur. Siyâsetnâme, birçok dillere tercüme edilerek, yayınlanmıştır.
Nizamülmülk Kitapları - Eserleri
- Siyasetname
- Siyasetname'den Bilgelik Hikayeleri
- Siyasetname'den Seçmeler
- Siyâset-nâme
- Siyasetname
- Siyasetname
- Siyasetname
Nizamülmülk Alıntıları - Sözleri
- "Herkese fazilet, kifayet ve liyakatince görev tevdi edilmelidir." (Siyasetname)
- Devlet adamı, kendisine verilen nimetin değerini bilmeli, kıyamet günü yaptığı her hareketin hesabını vereceğini aklından çıkarmamalıdır. (Siyasetname'den Seçmeler)
- Şu cihanda bana ilimden daha yakın bir dost bulunmaz. İlim hazineye bedeldir; zira hazineyi sen muhafaza edersin, ilim ise seni muhafaza eder. Lokman Hekim (Siyasetname)
- ... Şahsiyetsiz, adaletsiz ve faziletsiz kişileri büyük işlere memur ettiğimiz zaman bilginleri, asilleri ve faziletli kişileri kenara sürüp, onları muattal etmiş oluruz... (Siyasetname)
- Henüz yapılmamış bir şeyi yapmaya elde fırsat vardır, oysa yapılmışa çare bulunmaz. (Siyasetname)
- Kadın aklına uyup ona itibar ettiği için nice meşakkat ve zahmete düçar olan ilk insan, Havva'nın emrini dinleyip buğdayı yiyerek cennetten çıkarılan Adem Aleyhisselam idi. Bir rivayete göre 200, başka bir rivayete göre ancak 300 sene gözyaşları içinde tövbeler ettikten sonra Tanrı azze ve celle tövbesini kabul edip onu bağışladı. (Siyasetname)
- Nûşirevan:" Neylemem lazım?" dedi. Büzürcmihr : "İyi meziyetleri kendinde toplayıp,kötü hasletleri kendinden uzak kılarak işlere koyul." (Siyasetname)
- Dini bütün, Allah korkusu olan, haram yemekten kaçınan bir yardımcıyı herkes ister. Ancak aksi durumda, yardımcı yerine bir casus beslenmiş olur. (Siyasetname'den Seçmeler)
- "... padişah, hiçbir zaman memurlarının durumundan gafil olmamalı, devamlı onların hal ve durumlarını kontrol etmeli, onlardan zulüm ve hıyanet zuhur ederse, hiç yerlerinde tutmayıp, azletmelidir." (Siyasetname)
- "Ey iman edenler!Yahudileri ve Hıristiyanları dost edinmeyin!Çünkü onlar birbirlerinin dostudurlar. İçimizden her kim onları dost edinirse muhakkak onlardandır.Şüphesiz Allah, zalimleri doğru yola çıkarmaz." (Siyasetname'den Seçmeler)
- İslam büyüklerinden Süfyan-ı Sevrî şöyle der: "Sultanların en iyisi ilim sahipleri ile oturup kalkan sultandır. Âlimlerin en kötüsü de sultanlar ile oturup kalkandır." (Siyasetname'den Bilgelik Hikayeleri)
- Hakk Teala rızası halka yapılan ihsan ve onlar arasında yaygınlaştırılan lütuf ile sağlanır. Tebaanın hayır duası daimi olunca o memleket ayakta kalır ve her geçen gün gelişir. (Siyasetname)
- Tahammül ve daha az incitmek vaktince yapılınca iyidir. Mutluluk şükürle olunca daha anlamlı, iyi baht Allah korkusuyla daha güzeldir. (Siyasetname)
- Lokman Hekim şöyle der; “Şu cihanda bana ilimden daha yakın bir dost bulunmaz. İlim hâzineye bedeldir; zira hâzineyi sen muhafaza edersin, ilim ise seni muhafaza eder.” (Siyasetname)
- Emirül-mü’mînin Ali radiyallahu anh’a sordular: “ En cengâver insan kimdir?” Dedi ki: “ Öfke anında kendini zapt eden ve harekete geçmeyen kimsedir. Çünkü öfke ve hiddet anı geçince pişmanlık duyar; lâkin bu pişmanlık fayda etmez.” (Siyasetname)
- Nizamülmülk, eseri hakkında şöyle der: “Bu bir öğüt kitabıdır. İçinde türlü hikâyeler, hikmetler, özdeyişler, kıssalar vardır. Geçmişten ibret almayı, geleceğe yön vermeyi hedefler. Bu kitabı okuyup muhtevasının icabıyla amel edenler dünya ve âhirette saâdet ve selâmete nail olacaktır.” (Siyasetname'den Seçmeler)
- Lokman Hekim , " Dünyada bana ilimden daha iyi yardımcı yoktur. İlim hazineden daha iyidir. Çünkü sen hazineyi korumak zorundasın ; ilim ise seni korur. " (Siyasetname)
- Devlet adamı, daima zayıfların hakkını gözetmeli, adaletli davranmalıdır. İki cihanda da mutlu olmak istiyorsa icraatlarında dikkatli olmalıdır. Devamlı olarak halkının durumundan haberdar olmalı, devleti kapı duvar arkasından idare etmeye kalkışmamalıdır. (Siyasetname'den Seçmeler)
- Meselelere dair istişare eylememek kişinin muhakemeden yoksunluk ve başına buyruk olmaklık alametidir. (Siyasetname)
- Unvanlar alabildiğine artmış durumdadır. Bir şeyin sayısı arttıkça değeri düşer ve saygınlığı azalır. (Siyasetname)
