Gösterişçi tüketim

Çağımızın problemlerinden bir tanesi olan gösterişçi tüketim, deyince aklımıza ilk önce kıyafet telefon gelmektedir, oysa ki bu yazıda tüketimin bir çok alanda bizi hapsettiğini görebilirsiniz.

Gösterişçi tüketim

Kişinin üst sınıfın tüketim kalıplarını taklit ederek, alt sınıftan kendisini ayrıştırarak, üst sınıfa yakınlaştırdığı bir tüketim biçimidir. Gösterişçi bağlamında tüketim nesneleri insanlara seçkin olma, lüks, estetik gibi bir takım anlamlar kazandırmakta, dolayısıyla gösteriş amacıyla yapılan satın almalar, ürünlerin kendisinden çok ona atfedilen sembolik benzetmeleri, kişileri seçkin gösterme, varlıklı olma gibi anlamları taşımaktadır. İçinde bulunduğumuz 21. yüzyılda insanların günlük yaşamları geçmiş zamanlara göre oldukça değişiklik göstermiştir. Teknolojinin her geçen gün hayatımıza kattığı yenilikler sosyal medyanın hayatımızın tam ortasında bulunması bu değişikliklerinin en önemli sebepleri olarak gösterilebilir. Geçmişte insanların tüketim tercihleri genelde ihtiyaçlarına göre oluşurken, artık tüketim sadece ihtiyaç odaklı gerçekleştirilmemekte, aynı zamanda başka insanların olası eleştirileri de tüketim tercihlerini etkileyebilmektedir. Gösterişçi tüketim kişinin tüketim tercihlerinde başkalarının düşüncelerini oldukça fazla önemsemesi olarak tanımlanabilir. Kişinin gösterişçi tüketim özellikleri birçok psikolojik özelliğinden kaynaklanabilir. Tüketimin psikolojik tanımında ise daha çok algı, güdüleme, öğrenme, kişisel özellikler, imaj ve inanç kavramlarına odaklanılmaktadır.

Gösterişçi tüketimde birey, kendini topluma kanıtlama ve gösterme gibi bir amaca sahiptir. Gösterişçi tüketim kavramının barındırdığı bazı özellikler vardır. Bu özellikler;

Nispi pahalılık: Satın alınan bir ürünün, gösterişçi tüketim davranışı sergileyen tüketiciler kadar, toplumdaki diğer bireyler tarafından da beğenilmesi ve herkeste hayranlık uyandırması gösterişçi tüketimin gayesine hizmet etmek anlamına gelmektedir.

Sosyal statü: Tüketicinin sosyal statüsünü ortaya koyması ve toplumun hangi katmanında yer aldığını gösterme çabası gösterişçi tüketimi teriminin açıklanmasındaki en önemli göstergelerinden biridir.
Teşhir: Başlarda insanın temel ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla yapılan tüketim, zamanla gösteriş içinde yapılmaya başlanmıştır. Böylesi bir ortamda bireyler toplumda ki güç ve saygınlıklarını, sahip oldukları malları teşhir ederek gösterebilmektedir.

İsraf: Gösterişçi tüketim davranışı sergileyen bireyler, esasında hiç ihtiyaç duymadıkları lüks harcamalar yapmaktadır. Örneğin lüks arabalara ya da yeni model akıllı telefonlar için yapılan harcamalar, tüketici ihtiyacı olarak algılanmaktadır. Tüketim ürünlerinin fayda ve israf olmak üzere iki farklı boyutunun bulunduğu , fayda boyutunca yapılan tüketimler de gösterişi görece daha az olduğunu, israf boyutunda yapılan tüketimlerde ise gösteriş ve pahalılığın ön plana çıktığı vurgulanmaktadır.

Taklit: Gösterişçi tüketim sosyal bir grup içerisinde toplumsal statü açısından diğerlerinden geri kalmama güdüsünden hareketle tüketimlerini artırmaktadır. Yüksek zümrelerde bulunanlar kendilerini daha aşağıda bulunanlardan soyutlarken, alt kademeler de yer alanlar ise yüksek statülü sınıfların seviyesine ulaşabilmek maksadıyla tüketimlerini devam ettirme yoluna başvurmaktadırlar. Yazdığım bu yazıda yüksek lisans tezimden eklemeler yapılmıştır.