Ama Hangi Atatürk - Taha Akyol Kitap özeti, konusu ve incelemesi

Ama Hangi Atatürk kimin eseri? Ama Hangi Atatürk kitabının yazarı kimdir? Ama Hangi Atatürk konusu ve anafikri nedir? Ama Hangi Atatürk kitabı ne anlatıyor? Ama Hangi Atatürk kitabının yazarı Taha Akyol kimdir? İşte Ama Hangi Atatürk kitabı özeti, sözleri, yorumları ve incelemesi...

Kitap Künyesi

Yazar: Taha Akyol

Yayın Evi: Doğan Kitap

İSBN: 978-975-991-586-5

Sayfa Sayısı: 578

Ama Hangi Atatürk Ne Anlatıyor? Konusu, Ana Fikri, Özeti

Atatürk resimlerinden birini seçerek öbürlerinden çok farklı, hatta öbürlerine zıt Atatürk kurguları yapmak mümkün ve kolaydır. Sol Kemalistlerin kurguladığı Kalpaklı Mustafa Kemal, Milli Mücadele dönemindeki sol resimleri kullanan Mustafa Kemal Paşa'dır. Baş Dostu Lenin'dir. Doğan Avcıoğlu'nun kurguladığı Atatürk' tür bu.

Atillâ İlhan'ın ''Gazi''si de elbette solcudur, ama daha ''Asyalı''dır, Sultan Galiev'le tarihsel duruş beraberliği vardır, o bakımdan Avcıoğlu'nun Atatürk'üne göre Atillâ İlhan'ın Gazi'sinde Müslüman kimliği ve Asyalı vasfı hayli belirgindir.

Necmettin Erbakan'ın '' Atatürk yaşasaydı o da Refah Partili olurdu'' sözü, Milli Mücadele'de yoğun bir şekilde İslami terimleri vurgulayan, Kuran'dan ayetler okuyan, dualar eden ve Batı ile savaşan Mustafa Kemal Paşa'ya yöneliktir.

Bir de tabii ''Alafranga Atatürkçüler''in kurguladığı Atatürk var. Bu terim merhum Atillâ İlhan'ındır.

Peki hangisi, hangi Atatürk?

Bu soru yanlıştır. Çünkü...

(Tanıtım Yazısından)

Ama Hangi Atatürk Alıntıları - Sözleri

• Bu büyük diplomasi savaşında alabildiklerimizi alt alta yazdığımızda ve Cihan Savaşı’ndaki mağlubiyetin ardından imzalanmış olan Sevr’le mukayese ettiğimizde, Nutuk’ta Atatürk’ün dediği gibi, Lozan “Osmanlı devrine ait tarihte emsali kaydedilmemiş bir siyasi zafer eseridir.”
• Şimdi savaştan yenik çıkmış, Mondros ve Sevr’de ülkesinin işgaline karar verilmiş bir millet, yeniden Avrupa’ya kafa tutuyor!
• Hint kıtası Müslümanlarının büyük şairi ve Pakistan'ın manevi kurucusu Mahammed İkbal, "Mustafa Kemal Paşa'ya Sesleniş" adlı şiirlerinde şöyle yazıyor: Bir millet var, biz onun varlığıyla ulaştık İlahi kanunların gizli gerçeklerine Bir bakışla yön verdi bizlere, dağları aştık Dünya güneşi olduk, kıvılcım yerine Koş Mustafa Kemal koş,atın çatlayana dek Bizi tedbir mat etti, sana tedbir ne gerek!
• Yüzbaşı Şeref Bey, yüzündeki yaranın kanıyla kutsadığı ay yıldızlı bayrağı hükümet konağında göndere çekiyor! Yüzbaşı Zeki, Komutanlık binasına, Binbaşı Reşat da Kadifekale’ye bayrağımızı çekiyor, İzmir artık bir ay yıldız okyanusudur!
• ...inşaatı tamamlanmamış, çatısındaki eksik kiremitleri halkın kendi çatısından çıkarıp getirdiği Türkiye Büyük Millet Meclisi binası...
• Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Tarih yazan tarih yapana sadık kalmaz ise değişmeyen hakikat insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır. Gazi M. Kemal Atatürk
• İstikbalin yüksek ufkundan doğmaya başlayan güneş, asırlardan beri ıstırap çeken milletlerin talihidir. Bu talihin artık bir daha siyah bulutlara bürünmemesi, milletlerin ve onların liderlerinin özen ve fedakarlığına bağlıdır. Mustafa Kemal Atatürk
• ...millet hayatta kaldıkça ve fedakârca teşebbüsüne devam ettikçe, başarısızlık söz konusu olamaz.
• Atatürk resimlerinden birini seçerek öbürlerinden çok farklı, hatta öbürlerine zıt Atatürk kurguları yapmak mümkün ve kolaydır.
• Türk heyetindeki İktisat Vekili Yusuf Kemal Bey anılarında Lenin'i şöyle anlatıyor: Lenin sarayda oturmuyor..Kapısında kapıcı ve nöbetçi görünmüyor. İlmi ile Karl Marx'ı geçen, başka milletleri Rus yapmak siyasetinin iki büyük uygulayıcısı Çarlık ve Ortodoks kilisesini yıkan Lenin. Pantolonu ütüsüz. Bize iltifatlarda bulundu. Dünyanın en tatlı ve sevimli adamlarından biri.
• Damat Ferid'in istifasıyla, tarihimizde ilk defa, padişah iradesi olmadan, yeniçeri ayaklanması veya Enver Paşa türü askeri darbe de olmadan, "milli irade" namına telgraflarla bir hükümet dügürülmüştür! Damat Ferid hükümetini düşüren, 38 kişilik Sivas Kongresi'dir, ama bu 38 kişi ve onların seçtigi Heyet-i Temsiliye, "milli irade"nin kendisidir! Bunu anlamadan Milli Mücadele anlaşılamaz! İkinci Meşrutiyet terimi olan "Milli İrade" kavramının nasıl güçlü olduğu bellidir.
• Şimdi savaştan yenik çıkmış, Mondros ve Sevr'de işgaline karar verilmiş bir millet, yeniden Avrupa'ya kafa tutuyor! İngiliz istihbarat raporu şöyle diyor: Mustafa Kemal'in Avrupa'ya meydan okuduğunu gören boyunduruk altındaki halklar arasında genel bir kıpırdanma başlıyor.
• Özellikle Merhum Attilâ İlhan ağabeyime şükran borçluyum. Milli Mücadele'nin unutulmaya yüz tutmuş "Doğu ideali"ne dikkatleri ve benim dikkatimi çektiği için... Ama Atatürk'ün zaferden sonra yöneldiği "Bati ideali"ni görmezlikten geldiğini düşünmem beni araştırmaya yöneltti ve bu kitap meydana geldi.
• Kazım Karabekir " Tarihimizde bu kadar koyu bir taassuplu dini merasimle hiçbir meclis açılmamıştır. Fetvaları takip eden muazzam törenler... Acaba yer yer başlayan ayaklanmalara karşı bir sigorta mı olacağı düşünüldü?" Gerçekten hiçbir Osmanlı Meclisi bu kadar yoğun bir dini tören, hatta dini gösteri ile açılmamıştır. Bunun " göstermek" için yapıldığı bellidir.
• Hatipler arasında yine bir kadın vardır; Nakiye Hanım en heyecanlı konuşmayı yapıyor: “Fatih’in, Süleyman’ın, Osman’ın mezarını bırakıp çıkacak bir erkek var mı içinizde?!”

Ama Hangi Atatürk İncelemesi - Şahsi Yorumlar

Ben bu kitapta zaten çok büyük saygı duyduğum Kazım Karabekir Paşaya bir kez daha hayranlık duydum ama yanında çok önemli bir karakter daha keşfettim; Rauf Orbay... Milli Mücadelenin tarihinin çok yönlü bir araştırması olmuş. Taha Akyol çok önemli bir çalışmaya imza atmış. İstiklal Harbinin kazanılmasında muhafazakarların İslam ruhu ile Bolşeviklerin paraları esas rolü üstlenirken yeni devlet her ikisini de tasfiye etmiştir. Atatürk yanlısı bir dili var elbette ama yüceltilmemiş; siyasetten doğan hataları, geri dönüşleri, sözünü tutmamaları anlatılmış. Çok önemli cümleler var içerisinde... Musul sorunuyla ilgili anlatılanlar, Lozan değerlendirmeleri çok önemli... Devrin siyasi panoraması bütün yalınlığıyla resmedilmiş. Dili de gayet akıcı, tavsiye edilir... (Mehmet Y.)

Türk siyasi ve edebi hayatında bir metodoloji ya da "ne idik ne olduk?" sorusunun cevabı ancak bu kadar tenkit edici ve rasyonel verilebilirdi. Taha Akyol ise kralın çıplaklığından çok terzinin mahirliğini tenkit ediyor, bize de okutuyor. Vallahi tebrikler (Ahmet GÜÇLÜ)

ATATÜRK'ün siyasi politik zekasının kıvraklığını bu kitapla iyice anladım. Büyük Gazi'nin milliyetçi duruşunun yanında muhafazakar tavrını ve amaçlar doğrultusunda nasıl yöntemler kullandığının tetkikidir bu kitap. Atatürk ve milli mücadele dönemi hakkında bildiğimizden çok bilmediklerimizi anlatmış kitap. Kitabı birdikten sonra; Hedefe giden yolda her şey mübah'mış dediğim bir kitap. (Mehmet Cuma ÖZTÜRK)

Kitabın Yazarı Taha Akyol Kimdir?

1946 yılında Yozgat’ta doğdu. Babası Mustafa, annesi Fatma Akyol'dur. İlkokul, ortaokul ve lise öğrenimini Yozgat'ta tamamladı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Gazetecilik mesleğine 1977 yılında "Hergün" gazetesinde başladı. 12 Eylül 1980 darbesi öncesinde Milliyetçi Hareket Partisi yönetiminde bulundu. Darbe sonrasında tutuklandı ve uzunca bir süre Mamak Cezaevi'nde yattı. Askeri mahkemede yargılandı ve beraat etti.

Yankı dergisinde, Tercüman, Meydan ve Milliyet gazetelerinde çalıştı. 80'li yılların ortalarından itibaren milliyetçi çizgiden uzaklaşarak muhafazakâr-liberalizme yöneldi. Siyasi ve iktisadi olarak kendisi tam bir klasik liberal iken, kültür ve dış politika alanında sağ-kanat yaklaşımı benimsemektedir. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi mütevelli heyeti üyesi olan Akyol, CNN Türk program yapımcısı ve Hürriyet gazetesinde yazar olarak çalışmıştır. Demirören Holding'in Hürriyet gazetesini satın almasından kısa bir süre sonra buradaki görevinden ayrıldı. Akyol, Karar gazetesinde köşe yazılarına devam etmektedir.

Taha Akyol, evli ve iki çocuk babasıdır. Gazeteci ve yazar Mustafa Akyol'un babasıdır.

Eserleri

Türk'ün Ateşle İmtihanı 1921-1922 / 2018

1919-1920 Mondros, Sevr ve Kuva-yı Milliye / 2016

Bilinmeyen Lozan / 2014

Atatürk'ün İhtilal Hukuku / 2012

Demokrasiden Darbeye Babam Adnan Menderes / 2011

Ortak Acı 1915 Türkler ve Ermeniler / 2009

Ama Hangi Atatürk / Ocak 2008 / 3. baskı Mart 2008

Medine'den Lozan'a / Kasım 2004

Kitaplar Arasında / Haziran 2002 / 2. baskı Aralık 2005

Hariciler ve Hizbullah, İslam Toplumlarında Terörün Kökleri / Mart 2000 / 3. baskı Nisan 2000

Mezhep ve Devlet, Osmanlı'da ve İran'da / Ocak 1999 / 7. baskı Kasım 2006

Hayat Yolunda, Gençler İçin Anılar ve Öneriler / Kasım 1997 / 8. baskı Ekim 2007

Bilim ve Yanılgı / 1997 / 5. baskı Aralık 2005

1980'lerde Türkiye

Azerbaycan, Sovyetler ve Ötesi

Bilim ve Yanılgı

Haricîlik ve Şia

Hayat Yolunda

Lenin'siz Komünizm

Politikada Şiddet

Sovyet Rus Stratejisi ve Türkiye (2 cilt)

Tarihten Geleceğe

Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiyesi'ne

Ödülleri

Prof. Dr. Mehmet Kaplan Sosyal Bilimler Lisesi Yılın Gazetecisi Ödülü (2007)

Taha Akyol Kitapları - Eserleri

• Ama Hangi Atatürk
• Kayıp Tarihimiz
• Bilim ve Yanılgı
• Bilinmeyen Lozan
• Kayıp Tarihimiz 2
• Osmanlı ve İran'da Mezhep Ve Devlet

• Hayat Yolunda
• Rumeli'ye Elveda
• Atatürk'ün İhtilal Hukuku
• 1914-1915 Felaket Yıllarında Osmanlı ve Ermeniler
• Babam Adnan Menderes
• Türkiye'nin Hukuk Serüveni
• 1919-1920 Mondros, Sevr ve Kuva-yı Milliye

• Ortak Acı 1915
• Medine'den Lozan'a
• Türk'ün Ateşle İmtihanı 1921-1922
• Onlar da Kahramandı
• Hariciler Ve Hizbullah
• Kitaplar Arasında
• 101 Kitap

• Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiye'sine
• Modernleşme Sürecinde Türban
• Kuvvetler Ayrılığı Olmayınca
• Politikada Şiddet
• Azerbaycan Sovyetler ve Ötesi
• 1980'lerde Türkiye
• Haricilik ve Şia

• Tarihten Geleceğe
• Leninsiz Komünizm
• Eğrisiyle Doğrusuyla Avrupa
• İslam Düşüncesinde Yeni Arayışlar II

Taha Akyol Alıntıları - Sözleri

• Deringil'in bu eserini okumamak bir aydın için eksikliktir. (101 Kitap)
• "Osmanlı'da vezirlik rütbesine çıkan ilk gayrimüslim paşa, 1861 yılında Abdülaziz tarafından Cebeli Lübnan Mutasarrıflığına atanan Ermeni Karabet Artin Davut Efendi'dir." (1914-1915 Felaket Yıllarında Osmanlı ve Ermeniler)
• Yeni Türkiye kavramının doğru anlamı, ancak liberal demokrasi, evrensel anlamda hukuk devleti, açık piyasa ekonomisi olabilir. Bütün bunların temelinde, herkesin güvenebileceği bağımsız ve tarafsız yargı vardır. Buna sahip çıkmak ve bunu gerçekleştirmek önce hâkimlerle savcıların, sonra da hukuka saygı duyan herkesin şeref borcudur. (Türkiye'nin Hukuk Serüveni)
• 2 Eylül 1920 de M. Kemal Paşa, Fransız Le Journal gazetesine şu beyanatı verecektir: "Arkamda bütün İslam dünyası, yanımda bana elini uzatan daha büyük bir müttefik (Rusya) var. (1919-1920 Mondros, Sevr ve Kuva-yı Milliye)
• Evet, "at kişnemesinden, kargı sesinden" dağlar inlemeliydi, top gürültüsünden değil... (Osmanlı ve İran'da Mezhep Ve Devlet)
• Bilimsel bilgi insanoğlunun çok yüksek bir zihni faaliyetinin eseri olduğu için, bu düzeye ulaşmamış zihinlerin ideolojiye müptela olması, "her şeyi izah eden" "sahte bilim"lere kapılması, yarı aydınlar için çok cazip geliyor. Zaten insanoğlunun astrolojiyi icat etmesi, astronomiyi keşfetmesinden öncedir! (Bilim ve Yanılgı)

• Şartlar tamam olduğu zaman milletler için ihtilal meşru bir haktır. Fakat ihtilal aslında bir millet hayatının asla arzu etmeyeceği,çetin ve tehlikeli bir ameliyattır.(İnönü-Nisan 1960) (Kuvvetler Ayrılığı Olmayınca)
• Kuruluş ve yükseliş dönemleri diye nitelenen bu dönemlerin temel özelliği bu dinsel çeşitlilikti. Hacı Bektaş halifelerinden Abdal Musa’yı seferlerde bu dönemde görürüz. Geyikli Baba’yı Osmanlı beyleriyle ilişki içinde yine bu dönemde görürüz. Fatih Sultan Mehmed’in yanında Fazlullah-ı Hurufi’nin dervişlerini yine bu dönemde görürüz... Dinsel çeşitliliğin en çarpıcı sembolik örneklerinden birine Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethi sırasında yanında bulundurduğu iki akıl hocasına tanık oluruz: Molla Gürani ve Akşemseddin. Bir din bürokratı ve bir halk İslamı önderi. (Osmanlı ve İran'da Mezhep Ve Devlet)
• -Özgür birey ya da hür kişilik kavramlarının İtalya'da rönesans hareketiyle dinamizm kazanarak tarihin akışını değiştirdiği doğrudur. Ancak bu gerçeğin yanında faşizmin beşiğinin de İtalya olduğunu unutmamak lazım. Demek ki tarih elbette çok önemlidir, fakat belirleyici değildir. İşte belirli sosyal, politik ve ekonomik şartlar rönesans topraklarında faşizmi doğurdu ! Reformun toprakları olan Almanya'da Nazizm çıkmadı mıydı ? -Mebusların "Mustafa Kemal'in gözü önünde" aykırı oy kullanmalarından bugüne neredeyse yüz yıl geçti, 21. yydayız. Bırakın liderin gözü önünde aykırı oy kullanmayı, liderine sadakatini sergilemek için Anayasa'ya göre gizli olması gereken oylamalarda bile "göstere göstere" oy atan milletvekillerimiz var ! -Türkiye gibi siyasi kültürü çatışmacı olan ülkelerde, gerektiğinde partiler arasında hakemlik yapacak, siyasi hayatın çıkmazlara sürüklenmesini önleyecek partisiz Cumhurbaşkanı kurumuna ihtiyaç vardır. -Bu bir tür "gönüllü kölelik"tir. Yüksek bir ideale, yüce bir davaya hizmet ettiklerini sanarak köleliği seçmişler, hatta köleliğe koşmuşlardır. (Onlar da Kahramandı)
• İki adalet vardır,padişahın adaleti,Allah’ın adaleti...Ben Allah’ın adaletini kastettim,Mahmut Celalettin Paşa bunu padişahın adaleti sandı...Yarın Hünkarın da benim de huzuruna çıkacağımız bir hakim vardır ki ben ondan korkarım. (Onlar da Kahramandı)
• Kırım hiçbir zaman tam Osmanlı kontrolünde değildi ama Osmanlı’yla olan bağlantısının kesilmesi ve ardından tamamen Rus kontrolüne girmesi sonrasında, birçok bölgede olduğu gibi Kırım’da da Müslümanlar diğer bölgelere göç etmeye başladılar. Burada tabii bir sorun var, Müslümanların bir örgütlenme sorunu var. Devletin olmadığı yerde Müslümanlar kalmak istemiyor, yani bayrak indiğinde Müslüman da bayrağın olduğu yere gitmek istiyor. Çünkü Müslümanların Rum kiliseleri gibi bir kiliseleri yok arkalarında, bir örgütleri yok. Tabii bunları da kurmaları çok zor oluyor. Yani bakın, mesela Osmanlı’nın çekilmesinden sonra cemiyetler kurmaları, teşkilatlanmaları çok uzun bir süre alıyor. Zaten bu olana kadar çok büyük bir kütle Osmanlı devletine göç ediyor. Burada temel sorun aslında Müslümanların temel örgütünün devlet olması, devlet bir yerden çekildiği zaman onların da devletin gittiği yere gitme ihtiyacı hissetmeleri. (Rumeli'ye Elveda)
• Lozan’da sadece Yunan işgalinin sorunları değil, Birinci Dünya Savaşı’nın sorunları da diplomatik savaş konusu olacaktır. Hatta 1856’da Sadrazam Âli Paşa’nın teşebbüsünden itibaren kapitülasyonları kaldırmak için çeşitli teşebbüslerde bulunan Türkiye, yetmiş yıl sonra Lozan’da kapitülasyonlardan kurtulabilecekti. (Bilinmeyen Lozan)
• Şimdi savaştan yenik çıkmış, Mondros ve Sevr'de işgaline karar verilmiş bir millet, yeniden Avrupa'ya kafa tutuyor! İngiliz istihbarat raporu şöyle diyor: Mustafa Kemal'in Avrupa'ya meydan okuduğunu gören boyunduruk altındaki halklar arasında genel bir kıpırdanma başlıyor. (Ama Hangi Atatürk)

• Nice kudretin olsa zulümden hazar et! Çünkü Allah mazlumun intikamına şiddet katmıştır! (Azerbaycan Sovyetler ve Ötesi)
• Söylemek istediğim şudur ki, İslam'da bilimlerin yükseliş ve çöküşünden ders alarak zihinlerimizi bilime, ilgiye ve dünyaya açmalıyız. Asya'nın yükseliş çağı olan 21. yüzyılda çocuklarımızın yükselmiş bir Türkiye'de başarılı insanlar olarak yaşamasının yolu, ahlaki ve ananevi meziyetlerle birlikte zihinlerinin bilgiye, bilime, ticaret ve sanayiye, kültür ve sanata, bütün dünyaya açık olmasıdır. (Bilim ve Yanılgı)
• Halkın Serbest Fırka'ya gösterdiği büyük ilgi, seçimlerde yaşanan olaylar ve Menemen'de meczupların yarattığı vahşet Kemalist rejimi büsbütün sertleştirmiştir. Devlet partisi devletle iç içe geçerek 1930'larda "parti devleti"ne dönüşecektir. (Atatürk'ün İhtilal Hukuku )
• Abdülhamid Han, Nizamiye mahkemelerini geliştirip teşkilandırarak yargı birliği yolunda önemli bir atılımı gerçek­leştirmiştir: 1879 tarihli Mehakim-i Nizamiyenin Teşkilatı Kanun-ı Muvakkati adlı yasa ile hukuk ve ceza mahkemeleri ayırımı belirgin hale getirilmiş ve bugükü hukuk ve ceza mahkemelerimizin temeli atılmıştır. Eski hukukumuzda olmayan savcılık (kamu davası) kurumu ile avukatlık kurumu ve noter­lik kurumu hukukumuza dahil edilmiştir. Ticaret mahkemeleri de artık Adliye Bakanlığı'na bağlanarak yargı birliği yönünde büyük merhale katedilmiştir. Abdülhamid dönemindeki önemli bir başarı da, yeni mah­kemeler ve yeni hukuk için gereken hukukçuları yetiştirmek ü­zere kurulan "Mekteb-i Hukuk"un kalıcı ve esaslı bir şekilde yeniden kurulmasıdır. Medrese dışında ilk hukuk mektebi 1870'de faaliyete geçmiş, 1874'te Batı'ya dönük bir hukuk programı oluşturulmuştur ve hocaların çoğu "Mösyö"dür. Abdülhamit devrinde, 1880'de kurulan ve günümüze kadar gele­rek İstanbul Hukuk Fakültesi'nin de temelini oluşturan "Mek­teb-i Hukuk"ta eğitim kadrosu büyük ölçüde Türkleşmiş­tir. Abdülhamid dönemi tamamlandığında, Nizamiye mah­kemeleri son derece genişlemiştir, Şer'iye mahkemeleri Müslü­manların, azınlık(kilise) mahkemeleri gayrimüslimlerin sadece aile ve miras hukukuna bakmaktadır. (Medine'den Lozan'a)
• ELEFTERlOS VENlZELOS Müslümanların aile ve şahsın hukuku davalarına Şer'iye mahkemeleri bakıyor. Hristiyanların da Hristiyanlık kanunları uyarınca bu konulara bakacak kendi mahkemelerinin olmaması kabul edilemez, lSMET PAŞA Türkiye, vatan çocuklarının soy ve din ayrımı olmaksızın eşit haklardan yararlanmalarını ve aynı yükümlülükleri üstlenmelerini gerekli görmektedir. Anayasayla yönetilen bir ülkede vatandaşlar arasında ayırım olamaz. (Medine'den Lozan'a)
• 1912-1922 arasındaki on yıl içinde yaklaşık 5 milyon Müslüman, cephelerde veya cephe gerisinde açlıktan, salgın hastalıktan ya da göç yollarında bitkinlikten hayatını kaybetti. Yunan işgalinin olduğu Ege’de ve Rus işgalinin olduğu Doğu Anadolu’da kadınların yaklaşık yüzde 30’u dul kaldı ve bu yüzden meydana gelen erkek nüfus eksiği 1965 yılına kadar sürdü. (Bilinmeyen Lozan)
• 1933'te, geçmişteki bu on yıllık savaşın ( 1912-22 arasındaki savaşlarda ) bakiyesi olarak, 15 milyonluk Türkiye nüfusunun yaklaşık 1 milyonu topaldı, çolaktı, kördü; bir şekilde sakattı. 1917'de ordu sağlık bürosunun yaptığı bir araştırmaya göre, halkın %14'ü sıtmalı, %9'u frengiliydi. Köylülerin %72'si bitli olup, her an tifüse yakalanabilecek durumdaydı. (Türk'ün Ateşle İmtihanı 1921-1922)