Pnömoni (Zatürre) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Pnömoni halk arasındaki bilinen tabiriyle zatürre; kısaca akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelir. Bazı pnömoni türlerinde hasta kişiden sağlam kişilere doğrudan bulaşma riski vardır. Ama hastalık çoğunlukla, hastanın kendi ağız, boğaz veya sindirim kanalında bulunan mikropların akciğere ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Normal durumda hastalığa neden olmayan bu mikroplar, vücut savunması zayıf düşmüş kişilerde pnömoni oluşturur. Dolayısıyla pnömoni'nin oluşmasında bulaşmadan çok, kişinin vücut direncini kıran risk faktörleri rol oynar.

Zatürrenin Belirtileri Nelerdir?

Özellikle havaların soğuması ile birlikte zatürre hastalığının görülme sıklığı da artıyor. Basitçe, bu hastalığın belirtileri, diğer üst solunum yolu enfeksiyonları ile aynı oluyor. Burun akıntısı, hapşırık, öksürüğü izleyen belirtiler bir süre sonra ortaya çıkıyor.

Zatürre, çoğu zaman koronavirüs (COVID-19) veya griple karıştırılarak tedavisinde geç kalınması ciddi sorunlara hatta hayati riske bile neden olabiliyor. Özellikle 3 gün geçmeyen yüksek ateş, göğüs ve yan ağrısı ve genel durum bozukluğu zatürreyi gripten ayırt etmede önemli bir işarettir.

Zatürrenin Belirtileri:

• Öksürük
• Yüksek ateş
• Üşüme ve titreme
• Devamlı seyreden sarı-yeşil balgam
• Hızlı soluk alıp verme
• Nefes almada güçlük
• Göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Yan ağrısı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Karın ağrısı ve karında şişkinlik
• Kusma ya da kusacakmış hissi
• 65 yaş üstü kişilerde bilinç bulanıklığı

Zatürre (Pnömoni) bulaşıcı mıdır? 

Pnömoni'ye zemin hazırlayan grip ve benzeri viral solunum yolu enfeksiyonları ise çok bulaşıcıdır. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri gibi, ağız ve burun sekresyonları ile bulaşmış bardak, mendil, çatal- kaşık gibi eşyalar aracılığıyla diğer kişilere geçebilir. Pnömoni'ler tüm dünyada ve ülkemizde en sık görülen ve en fazla ölüme neden olan hastalıklar arasındadır. Özellikle bebeklerde, çocuklarda, yaşlılarda ve bilinen başka bir hastalığı olan kişilerde pnömoni'ler daha ölümcül olabilmektedir. Bir kişinin pnömoni'ye yakalanmasının kolaylaştıran çeşitli risk faktörleri vardır. Bunlardan korunmak mümkünse, pnömoni'ler önlenebilir.

Erişkinlerde pnömoni oluşmasını kolaylaştıran risk faktörleri

• İleri yaş

Kronik hastalıklar: Akciğer hastalıkları (KOAH, bronşektazi, akciğer kanseri), kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları, şeker hastalığı, sinir sistemi hastalıkları (kas hastalıkları, inmeler, bunama), yutma güçlüğü yapan durumlar (çene, kas, sinir hastalıkları, tümörler, yemek borusu hastalıkları), bağışıklık sistemi hastalıkları (AIDS, kan ve lenf bezi kanserleri)

• Sigara kullanımı
• Alkol alımı
• Kusmalar
• Geçirilmiş uzun süreli ameliyatlar
• Grip salgınları

Zatürre Nasıl Teşhis Edilir?

Zatürre ciddi bir hastalıktır ve hızlıca teşhis edilerek tedaviye başlanması gerekir. Doktorunuz önce şikayetlerinizi dinleyip tıbbi öykünüzü aldıktan sonra fizik muayene uygulayacaktır. Zatürre tanısında, özellikle akciğerlerin muayenesi çok önemlidir.

Fizik muayenenin yanı sıra, hekiminiz klinik durumunuza göre, tanıyı kesinleştirmek ve tedaviye yön verebilmek adına akciğer filmi, bilgisayarlı tomografi, kan tetkikleri, balgam kültürü gibi tetkikler isteyebilir.

Zatürre (Pnömoni) korunma yolları nelerdir?

Pnömoni'den korunmak için pnömoni oluşumunu kolaylaştıran olumsuz faktörler düzeltilmelidir. Bu amaçla kronik hastalıkların uygun şekilde takip ve tedavisi, stresten kaçınma, dengeli beslenme ve hijyenik barınma koşullarının sağlanması, alkol, tütün ve ilaç bağımlılığının kontrolü ile ağız ve mide içeriğinin solunum yollarına kaçmasına = aspirasyona yol açan risk faktörlerin azaltılması gerekir.
Pnömoni'ye yol açabilen veya kolaylaştırıcı olan grip salgınları sırasında kalabalıkta temasın azaltılması, maske kullanılması ve özellikle yüksek riskli gruba grip bulaştırabilecek kişilerin aşılanması korunma için önemlidir.

Grip virüsünün bizzat kendisi pnömoni'ye yol açabildiği gibi, diğer mikroorganizmalara bağlı pnömoni türlerinin ortaya çıkmasını da kolaylaştırabilir. Gribin ağır seyrettiği ve ölümcül olduğu olgular çoğunlukla pnömoni'nin gribe eşlik ettiği olgulardır. Bu nedenle pnömoni'lerin ve buna bağlı ölümlerin önlenmesi için grip salgınlarının da önlenmesi gerekmektedir.

Gripten korunmak üzere aşılar geliştirilmiştir. Bu aşılar bir yıl süreyle korunma sağlar. Grip aşıları her yıl eylül, ekim aylarında ya da en geç kasım ayında bir doz kas içine yapılmalıdır. Grip aşıları gribe yakalanma riski yüksek veya grip olduğunda gribin ağır ve ölümcül seyredebileceği kişilere uygulanmalıdır.

Pnömokok aşısı

Pnömoni nedenleri arasında dünyada en sık rastlanan mikroorganizma Streptococcus pneumoniae' dir. Pnömokok dediğimiz bu bakteriye karşı hazırlanmış aşı bulunmaktadır. Pnömokoklar başta üst solunum yollarında olmak üzere pnömoni dışında enfeksiyonlara da yol açabilir. Bu aşı tamamen olmasa da yüksek riskli kişilere uygulandığında kısmen koruma sağlayabilmektedir. Aşı kas içine yapılmaktadır. 5 yıl sonra tekrarı yapılır.

Pnömokok Aşısı Önerilen Kişiler:

• Bağışıklık sistemi normal olup kalp hastalığı, akciğer hastalığı, şeker hastalığı, alkolizm, siroz, beyin- omurilik sıvı kaçağı gibi kronik hastalığı olanlar
• Bağışıklık sistemi yetersiz olup pnömokoksik hastalık riskinin artmış olduğu dalağı alınmış kişiler, bazı kan hastalıkları, kronik böbrek hastalığı bulunanlar ve organ nakli yapılmış olanlar
• AIDS taşıyıcısı erişkinler
• 65 yaş ve üzerindekiler
• Grip ve pnömokok aşıları yüksek ateşli bir hastalığın seyri sırasında yapılmaz
• Grip aşısı yumurta alerjisi olanlara uygulanmamalıdır. Her iki aşı da oldukça güvenlidir. Aşı uygulanan yerde ağrı ve kızarıklık gelişebilir. Ateş, halsizlik, kırıklık gibi bazı yan etkiler olabilir, bunlar geçici ve hafiftir.

Zatürre Nasıl Tedavi Edilir?

Zatürrenin tedavisinde hastanın klinik durumu, yaşı, etken olan bakteri veya virüsün türü, radyoloji ve laboratuvar bulguları ve kişisel risk faktörleri dikkate alınır.

Solunum yetmezliği bulguları varsa tedavinin hastanede yapılması uygun görülebilir. Ancak hastanın genel durumu ve klinik bulguları uygunsa yakın aralıklarla kontrole çağırılmak üzere tedavisi evde yapılıp, takip edilebiliyor.

Viruslerin neden olduğu zatürrelerde antibiyotik tedavisi genel olarak kullanılmaz. Böyle durumlarda hekiminiz size istirahat etmenizi ve bol sıvı tüketmenizi tavsiye eder ve uygun olması halinde şikayetlerinizi azaltacak kimi ilaçlar verebilir.

Belirtileriniz şiddetliyse veya komplikasyon yaşama olasılığınızı artıran başka koşullarınız varsa, tedavinin hastanede devam etmesi gerekebilir. Bakterilerin neden olduğu zatürrede antibiyotik tedavisi uygulanır. Zatürre hastalığında istirahat çok önemlidir.  Hastalık iyileştikten sonra bir ay boyunca hafif halsizlik hissedebilirsiniz.

kesinlikle yapılmaması gerekenler !!

Hastaların doktora gitmeyip kendi kendine antibiyotik kullanması ise hastalığı çok daha ağırlaştırır ve tehlikeyi artırır. Kesinlikle doktora gitmeden eş-dost önerisi ile ilaç kullanımından kaçınılması gerekir. Aşırı antibiyotik kullanımı ve uygun olmayan ilaçların seçilmesi, dirençli mikroorganizmaların gelişmesine ve dolayısıyla gerçek tedavinin başarısının azalmasına neden olabilir.