Montrö Boğazlar Sözleşmesi Nedir? 103 Emekli Amiralin Bildirisinin Konusu Türk Boğazları'nın Önemi Nedir?

103 emekli amiral gece yarısı bildiri yayınladı

103 emekli amiral, yayınladıkları bildiride boğazlar ve Montrö için şu ifadeleri kullandılar:

"Montrö; sadece Türk Boğazlarından geçişi düzenleyen bir sözleşme değil, Türkiye'ye İstanbul, Çanakkale, Marmara Denizi ve Boğazlardaki tam egemenlik haklarını geri kazandıran, Lozan Barış Antlaşmasını tamamlayan büyük bir diplomasi zaferidir.

"(…) Montrö Sözleşmesinin tartışma konusu yapılmasına/masaya gelmesine neden olabilecek her türlü söylem ve eylemden kaçınılması gerektiği kanaatindeyiz."

Peki emekli amirallerin savunduğu ve boğazların idaresini Türkiye'ye bıraktığı Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir? Ayrıca bu sözleşme ile idaresi Türkiye'ye bırakılan boğazlarda aslında egemenliğimize ve uluslararası eşitliğe aykırı bir durum yok mu?

Konuya salt para yönüyle bakıldığında bile Türkiye'nin aslında bu sözleşme ile ne gibi bir kumpasla karşı karşıya olduğu görülebilir.

Sosyal medyada bazı kullanıcılar tarafından Kanal İstanbul Projesinin gündeme gelmesiyle Süveyş Kanalı, Panama Kanalı ve Cebelitarık Boğazının gelirleriyle ilgili bilgiler paylaşıldı. Cebelitarık Boğazı'nın yıllık gelirinin 10 milyar dolar, Panama Kanalı’nın yıllık gelirinin 7 milyar dolar, Süveyş Kanalının yıllık gelirinin ise 5.5 milyar dolar olduğu; Türkiye’nin İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndan hiç gelir elde edemediği, başka bir ifade ile; gemi geçişlerinden aldığı ücretin çok cüzi olduğu ve gemilerin geçişlerinden ortaya çıkan masraf ve zararları karşılayamadığı ortaya konuldu. 

2019 yılı için geçiş yapan 42 bin gemiden Montrö Anlaşmasına dayanılarak alınan fener- tahlisiye ve sağlık ücretlerine ilave olarak, kılavuzluk ve römorkör  hizmetleri dahil toplam 143 milyon dolarlık gelir elde edildi. Bu da gemi başına 3 bin 400 dolar ediyor. Fakat bu geçişlerde sağlanan bu hizmetler ve gemilerin boğaz geçişlerinde ortaya çıkardıkları zararlar bugelirin kat be kat üstünde.

Gemiler boğazlardan geçerken büyüklükleri ölçüsünde bir kirlilik bırakmanın yanısıra, ağır tonajlı ve devasa büyüklükteki gemilerin geçişi esnasında boğazlar yolcu ve ticaret gemilerine kapatılıp boğazlar onlarca saat, bazen de günlerce bir gemiye tahsis ediliyor. Bu da ödediği ücretten daha fazla zararlar ortaya çıkarıyor.

Türkiye'nin Boğaz Geçiş ücretlerini Belirlemesi Nasıl Yapılıyor?

Türkiye Cumhuriyeti, Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nden doğan yükümlülüklerden dolayı boğazlarından geçiş ücretlerini istediği şekilde belirleme hakkına sahip değil.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne göre Türk Boğazları'dan ticari geçiş ile ilgili maddeler:

Ticari Gemilerin Geçiş Rejimi

• Barış zamanında, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, hiçbir işlem (formalite) - sağlık denetimi hariç - olmaksızın Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) tam özgürlüğünden yararlanacaklardır.
• Savaş zamanında Türkiye, savaşan değil ise bayrak ve yük ne olursa olsun Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır. Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır.
• Savaş zamanında Türkiye savaşta ise, Türkiye ile savaşta olan bir ülkeye bağlı olmayan ticaret gemileri, düşmana hiçbir biçimde yardım etmemek koşuluyla Boğazlar'da geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır. Bu gemiler Boğazlar'a gündüz girecekler ve geçiş, her seferinde Türk makamlarınca gösterilecek yoldan yapılacaktır.
• Türkiye'nin kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayması durumunda, Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) tam özgürlüğünden yararlanacaklardır; ancak gemilerin Boğazlar'a gündüz girmeleri ve geçişin her seferinde Türk makamlarınca gösterilen yoldan yapılması gerekecektir. Kılavuzluk, bir durumda zorunlu kılınabilecek; ancak ücrete bağlı olmayacaktır.

Geçtiğimiz günlerde Süveyş Kanalı'ndan geçen Evergreen gemisinin karaya oturup kanalı bir hafta geçişlere kapatması üzerine kanal idaresinin günlük ortalama 10 milyon dolar zarar ettiği basına yansımıştı.

Konuyla ilgili detaylı bilgi için bakınız:

https://www.mardinlife.com/suveys-kanali-gemi-trafigine-tekrar-acildi-mi-bir-haftadir-gundemde.html

Gelelim dünya üzerinde en çok gelir getiren başlıca iki kanalın yıllık gelirlerine.

Panama Kanalı’ndan 2018 yılında 13 bin 795 gemi geçti. Bunlar  2 milyar 485 milyon dolar bıraktı. Yani geçen her gemi ortalama 180 bin dolar gelir bıraktı.

Süveyş Kanalı’ndan 2018 yılında 18 bin 174 gemi geçti ve bunlar toplamda 5 milyar 585 milyon dolar geçiş ücreti ödedi. Buradaki gemi başına geçiş ücreti ise ortalama 307 bin dolar.