Kişilik bozukluk nedir? Neyden kaynaklanır? Belirtirleri nelerdir? Tedavi süreci nasıldır?

Kişilik özellikleri esneklikten yoksun ve uyum bozucu, işlevsellikte belirgin bir bozulma ya da öznel bir sıkıntıya neden oluyorsa kişilik bozuklukları düşünülebilir.

Kişiliğimiz ‘o nasıl biridir’ sorusununa cevap veren, aynı zamanda kişiyi diğer bireylerden ayıran ve süreklilik gösteren davranış biçimleridir. Kişilik özellikleri ise çok çeşitli toplumsal ve kişisel ortamlarda sergilenen, kişinin kendisini ve çevresini algılaması, ilişki kurma biçimi ve düşünceleri ile ilgili bir yapıdır. Kişilik özellikleri esneklikten yoksun ve uyum bozucu, işlevsellikte belirgin bir bozulma ya da öznel bir sıkıntıya neden oluyorsa kişilik bozuklukları düşünülebilir. Bir kişilik bozukluğunun başlıca özelliği kişinin kültürüne göre beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren süregiden bir iç yaşantı ve davranış örüntüsüdür. Bir kişilik bozukluğunun özellikleri genellikle ergenlik ya da erken erişkinlik döneminde tanınabilir. Kişilik bozuklukları birçok psikiyatrik rahatsızlığın da oluşmasına zemin hazırlayabilmektedir.

Kişilik bozuklukların nedenleri nedir?

Kişilik bozukluklarının kesin olarak nedenleri bilinmemekle birlikte bu hastalıkları etkileyen faktörlerin olduğu düşünülmektedir.

Genetik geçişle ilgili yapılan çalışmalar bulunmaktadır. Özellikle antisosyal kişilik bozukluğu ve obsesif kişilik bozukluklarında genetik bir yatkınlık oluğunu ortaya koymaktadır.

Anne ve baba ya da çocuğu büyüten aile yakınlarında bulunan kişilik bozuklukları etken olabilmektedir. Ebeveynler çocuğun rol modeli oldukları ve çocuk ilk bu davranışları kopyalayacağı için bozuk davranış kalıplarını öğrenebilmektedir. Çocuklukta yaşanan duygusal travmalar da yine kişilik bozukluklarını arttıran faktörler arasında yer alabilmektedir.

Kişinin hayatında çok değer verdiği bir insanın kaybı ya da yaşadığı duygusal travmatik başka olaylar nedenler arasında sayılabilmektedir.

Belirtileri nelerdir?

Belirtiler genellikle ergenlik ve erken erişkinlik dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Ergenlik dönemleri kişinin aile ortamından çıkıp sosyal çevresiyle etkileşiminin arttığı, kendini birey olarak ifade etmeye başladığı dönemlerdir. Aile içindeyken fark edilmeyen bazı kişilik özellikleri sosyal çevrede daha fark edilir olmaya başlayabilmektedir.

Kişilik bozukluklarında kişinin karakter özellikleri ve davranışları uzun süredir bu şekildedir bu da aile, sosyal ve iş yaşantısını etkiler ve bozar.

Kişilik bozuklukları belirtileri kişililik bozukluğu türlerine göre değişebilmektedir. Çevresiyle etkileşiminde daha gürültülü tablolara sebep olan kişilik bozukluklarının yanında içe kapanıklık ve çekingenlikle kendini gösteren kişilik bozukluğu belirtileri de bulunmaktadır. Bazen de yaşadıkları güçlük ve zorluklar için başkalarını suçlama eğilimde de olabilirler. Bu durumlarda kişilerin çevreleri durumdan muzdarip olmaktadır.

Kişilik bozukluklarıyla birlikte görülen başka psikolojik hastalıklar da görülebilmektedir. Bazı kişilik bozukluklarıyla beraber, alkol ve madde bağımlılığı, OKB, panik bozukluk, sosyal fobiler sık rastlanılan diğer psikolojik sorunlardır.

Tedavi yöntemi nedir?

Kişilik bozukluğu olan birçok insan hayatına normal şekilde devam edebilmektedir. Kişilik bozukluğu olan kişiler hastalığının farkında olmadıkları için genellikle kendi başlarına tedavi arayışı içinde olmazlar. Genelde aile ya da arkadaş gibi çevrelerindeki insanlara zarar verdikleri zaman onlar tarafından tedaviye getirilmektedir. Belli gruplar haricinde kendiliklerinden doktora başvuran hasta sayısı oldukça azdır. Sonuç olarak hastaların birçoğu tedavi edilmez.

Kişilik bozukluğu oturmuş davranışlarının düzeltilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Kişinin yıllardır edindiği davranışları hızlı bir şekilde değiştirmesi mümkün olmadığı için tedavi süreci uzun sürebilmektedir. Kişinin tedavi için istekli olması ve bu süreci kabul etmesi tedavi için çok önemlidir.

Kişilik bozukluklarında tedavinin ana unsuru psikoterapidir. Kişilik bozukluğunun türüne bağlı olarak psikoterapi metodu değişebilmektedir. Psikoterapi sürecine gerektiği zamanlarda ilaç tedavisi de eklenebilmektedir. Psikoterapi tedavisinde, temel amaç hatalı düşünce kalıplarının değerlendirilmesi, yeni düşünce ve davranış kalıplarının öğrenilmesidir. Psikoterapi süreci aynı zamanda başa çıkma ve kişiler arasındaki ilişki becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Burada bahsedilen psikoterapi süreci uzun ve süreklilik arz eden bir süreçtir.