tatlidede
tatlidede

Unutulmaya yüz tutmuş bir sanat: Sedef kakmacılığı

Türkiye’de birçok meslek yok olmaya yüz tutmuş durumda, bunlardan biri de “sedef kakmacılığı” mesleğidir. Osmanlı Dönemi’nde birçok padişahın uğraş verdiği sanat, bugün Türkiye’de sadece birkaç ilde yapılıyor. Bu illerden biri de Mardin’dir.
  • 19.05.2023 11:54
Unutulmaya yüz tutmuş bir sanat: Sedef kakmacılığı

Mardinli Zekeriya Güler, unutulmaya yüz tutmuş sedef kakma sanatını yaşatabilmek için asıl mesleği olan imamlıktan emekliye ayrıldı. Kente son sedef kakma ustası olarak çalışmalarına devam eden sedefkâr usta, son 15 yıldır bu işle ilgileniyor.


Mardin Halk Eğitim Merkezi, Mardin Olgunlaşma Enstitüsü ve Mardin Artuklu Üniversitesi Meslek Yüksek Okulunda dersler vererek sanatı yaşatmak için yeni ustalar yetiştiriyor.


Sedef kakma sanatının dünyadaki en eski sanatlardan bir tanesi olduğunu söyleyen Güler, “Bu sanat, Osmanlı’da zirvesini yaşadı. Bu meslek; Halep, Kudüs, Şam, İstanbul ve Viyana işi olmak üzere 5 ekol olarak yayıldı. Mardin’de, 2016 yılından beri sedef kakma sanatını değişik kurumlarda bunu yaşatmaya ve yeni ustalar yetiştirmeye çalışıyoruz. Mardin Halk Eğitim Merkezi, Mardin Olgunlaşma Enstitüsü ve Mardin Artuklu Üniversitesi Meslek Yüksek Okulunda dersler vererek sanatı yaşatmak için elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz. Ceviz ağacı üzerine yaptığımız çizimlerin ardından genelde geometrik Selçuklu motiflerini işliyoruz Çizimin ardından ince keskiyle kazıyoruz, kazdığımız yerlere tunç telleri geçiriyoruz. Daha sonra tutkallayıp bir gün bekletiyoruz. Sedef koyacağımız yerleri oyuyoruz, sedefleri de yapıştırdıktan sonra kezzaplanıp ateşle yakılıyor. Sonra zeytinyağı sürülüyor ve en son cila ile temizleniyor. Sedef kakma sanatının 14-15 aşaması var.”


Sedef kakma sanatı nedir?
Sedef; istiridye gibi deniz hayvanlarının kabuğunda bulunan pırıltılı, beyaz, sert maddedir. Sedefin ahşap malzemeye açılan oymalara yerleştirilmesi işine sedef kakma sanatı denir. Sedef kakma; sedefçilik, sedef işleme veya sedefkâri olarak adlandırılmaktadır. Sedef kakma yapan ustaya ise sedefkâr denilmektedir.


Nerede kullanılır?
Anadolu'da Selçuklular sedefi kullanmışlar ancak sedef işçiliği 17-18. yüzyılda Osmanlı’da en parlak dönemini yaşamıştır. Kur’an muhafazası, rahle, masa, koltuk, sehpa gibi mobilyalar; silah kabzası, nalın, körük, tütün tabakası, kahve takımı vb. gibi çok çeşitli gündelik üründe sedef kullanılmıştır.


Nasıl yapılır?
Sedef kakma sanatı, genellikle oyma ve kakma teknikleriyle yapılır; hammadde olarak ceviz ağacı, gümüş tel, sarı pirinç, tel kadife ve sedef kullanılır. İşlenecek yüzeye çizilen motifin kenarına keski adı verilen çelik uçla bir kanal açılır. Bu kanala tel yatırılır ve çekiç kullanılarak yüzeye gömülür. Keski ile çizilen motifin içi oyulur ve motifin şekline uygun olarak kesilen sedef kakılır. Sedef yerleştirilmiş parça zımpara ile silinerek cilalanır.

 

(MEHMET SALİH KESKİN/MARDİN LİFE)

Editör: salih keskin

Yorum Yaz