Türkiye'de ortalama hane halkı büyüklüğü geriledi

TÜİK’in “İstatistiklerle Aile 2024” raporuna göre, Türkiye’de aile yapısı hızla değişiyor. Ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,11 kişiye düşerken, tek kişilik hanehalkı oranı yüzde 20’ye yükseldi. Yoksulluk en çok geniş aileleri etkiliyor. Genç yetişkinlerin yüzde 70’den fazlası ebeveynleriyle yaşamayı tercih ediyor.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) "İstatistiklerle Aile 2024" bülteni yayımlandı.

Aile politikalarında felsefe ve istikamet boşluğu

Türkiye nüfusunda alarm zilleri: Doğurganlık hızı binde 1,48'e geriledi
Veriler, Türkiye’de hem bireyselleşmenin arttığını hem de toplumsal yapının yeni dinamiklere evrildiğini ortaya koyuyor.

Ortalama hane halkı büyüklüğü geriledi

Türkiye'de ortalama hane halkı büyüklüğü 2024 itibarıyla 3,11 kişiye kadar düştü. Bu sayı 2008’de 4 kişi seviyesindeydi. Yani aileler küçülüyor. Ortalama hane halkı büyüklüğünün en yüksek olduğu il 4,85 kişiyle Şırnak olurken, onu 4,63 kişiyle Şanlıurfa ve 4,5 kişiyle Batman takip etti. En düşük ortalama ise 2,53 kişiyle Giresun ve Çanakkale’de görüldü. Tunceli (2,55) ve Eskişehir (2,59) de listenin sonunda yer aldı.

Yalnız yaşayanların oranı yükseldi

Tek kişilik hane halklarının oranı 2016’da yüzde 14,9 iken, 2024’te yüzde 20’ye yükseldi. Yalnız yaşamayı en çok tercih eden illerin başında yüzde 31,7 ile Gümüşhane geldi. Onu yüzde 29,8 ile Tunceli ve yüzde 29,7 ile Giresun izledi. En düşük oran ise yüzde 11,1 ile Batman’da görüldü.

Çekirdek aile geriliyor

Tek çekirdek aileden oluşan hane halklarının oranı 2016’da yüzde 66,4 iken, 2024’te yüzde 63,5’e geriledi. En yüksek oran yüzde 71,4 ile Gaziantep’te ölçülürken, en düşük oran yüzde 50,5 ile Tunceli’de tespit edildi.

Geniş aileler azalıyor, alternatif haaneler artıyor

Geniş ailelerin oranı 2016’da yüzde 16,3 iken 2024’te yüzde 13,3’e düştü. Bu tür aile yapısının en yaygın olduğu il yüzde 20,3 ile Hakkari olurken, en düşük oran yüzde 9,2 ile Eskişehir’de görüldü. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanelerin oranı ise yüzde 2,4’ten yüzde 3,2’ye çıktı.

En çok çocuk Şanlıurfa’da, en az Tunceli’de

0-17 yaş aralığında en az bir çocuğun bulunduğu hane oranı yüzde 42,8 olarak belirlendi. Bu oran Şanlıurfa’da yüzde 68,5 ile zirve yaparken, Tunceli yüzde 28,2 ile son sırada yer aldı.

Hanelerin yüzde 19’unda bir çocuk, yüzde 14,6’sında iki çocuk, yüzde 6’sında üç çocuk, yüzde 2’sinde dört çocuk, yüzde 1,1’inde ise beş veya daha fazla çocuk yaşıyor.

Anne çocuklu aileler önde

2024’te hanelerin yüzde 10,9’u tek ebeveynli ailelerden oluştu. Bu oran içinde yüzde 8,4’ü anne ve çocuklardan, yüzde 2,6’sı ise baba ve çocuklardan meydana geliyor. En yüksek oran yüzde 13,5 ile Bingöl’de, en düşük oran ise yüzde 8 ile Ardahan’da kaydedildi.

Anne-çocuk hane oranı Bingöl’de yüzde 10,6’ya kadar çıkarken, Ardahan’da yüzde 5,4 seviyesinde kaldı. Baba-çocuk hane oranının en yüksek olduğu il ise yüzde 3,9 ile Kilis oldu.

65 yaş üstü tek başına: 1 milyon 750 bin yaşlı

Toplam 6 milyon 726 bin 583 hanede en az bir yaşlı (65+) birey yaşıyor. Bu yaşlılardan 1 milyon 750 bin 900’ü hayatlarını tek başına sürdürüyor.

Gençler ebeveynlerinin yanında

25-29 yaş grubunda olan ve hiç evlenmemiş 3 milyon 374 bin 686 gencin yüzde 72,6’sı ailesiyle yaşıyor. Bu oran erkeklerde yüzde 44,8, kadınlarda yüzde 27,9 olarak kaydedildi.

Akraba evliliği düşüşte ama bölgesel farklar büyük

2024’te resmi evliliklerde akraba evliliği oranı yüzde 3,3’e kadar düştü. Bu oran 2010’da yüzde 5,9’du. Akraba evliliği oranı en yüksek il yüzde 16,9 ile Şanlıurfa olurken, en düşük oran yüzde 0,2 ile Artvin’de görüldü. Hala/dayı çocuklarıyla evlenme oranı yüzde 46,4, amca çocuklarıyla yüzde 27,2 ve teyze çocuklarıyla yüzde 26,4 oldu.

Boşanmalarda velayet annelerde

2024’te 187 bin 343 çift boşandı. Bu boşanmalarda 186 bin 536 çocuğun velayeti karara bağlandı. Bu çocukların yüzde 74,4’ünün velayeti anneye, yüzde 25,6’sınınki ise babaya verildi.

21 milyon çocuk arasında yetim sayısı dikkat çekti

Toplam 21 milyon 817 bin 61 çocuk içinde:

5 bin 276’sı hem annesini hem babasını kaybetmiş,

258 bin 515’i sadece babasını,

81 bin 373’ü ise sadece annesini kaybetmiş durumda.

Koruyucu aile ve evlat edinme

2024’te Türkiye genelinde kuruluş bakımı altında 15 bin 135 çocuk bulunurken, 10 bin 430 çocuk koruyucu aile yanında yaşıyor. Toplam koruyucu aile sayısı 8 bin 719. Geçen yıl evlat edinilen çocuk sayısı ise 589 olarak kayda geçti.

Hanelerin dijital dönüşümü

2004’te sadece yüzde 7 olan internet erişimli hane oranı, 2024’te yüzde 96,4’e yükseldi. Cep telefonu/akıllı telefon sahipliği oranı ise yüzde 99,6’ya ulaştı. Taşınabilir bilgisayar sahipliği de yüzde 0,9’dan yüzde 45,2’ye çıktı.

Konut sahipliği ve barınma sorunları

Fertlerin yüzde 56,1’i oturduğu konutun sahibi, yüzde 28’i kiracı. Kira ödemeden yaşayanların oranı yüzde 15, lojmanda yaşayanların oranı ise yüzde 0,9.

Barınma sorunları ise dikkat çekici boyutlarda:

Yüzde 30,2’si izolasyon nedeniyle ısınma sorunu yaşıyor.

Yüzde 31,3’ü çatı sızıntısı, nem, çürümüş pencere gibi sorunlarla karşı karşıya.

Yüzde 21,7’si çevre kirliliği, gürültü gibi dış etkenlerden şikâyetçi.

Yoksulluk yüzde 21,2, en fazla geniş ailelerde

Eşdeğer fert medyan gelirinin yüzde 60’ına göre hesaplanan yoksulluk oranı yüzde 21,2 olarak kaydedildi. Hane tipine göre yoksulluk oranları:

Tek kişilik hanelerde: yüzde 11,7

Tek çekirdek ailede: yüzde 20,9

Geniş ailelerde: yüzde 26,9

Çekirdek aile bulunmayan çoklu hanelerde: yüzde 15,3

Aile mutluluğun kaynağı ama…

Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre, bireylerin yüzde 72,9’u mutluluğun kaynağı olarak ailesini gösterdi. Bu oranı yüzde 13,2 ile çocuklar, yüzde 4,2 ile kişi kendi, yüzde 3,4 ile eşi, yüzde 3 ile anne-baba ve yüzde 1,9 ile torunlar izledi.