Resul Rıza kimdir? Resul Rıza kitapları ve sözleri
Azerbaycanlı şair Resul Rıza hayatı araştırılıyor. Peki Resul Rıza kimdir? Resul Rıza aslen nerelidir? Resul Rıza ne zaman, nerede doğdu? Resul Rıza hayatta mı? İşte Resul Rıza hayatı... Resul Rıza yaşıyor mu? Resul Rıza ne zaman, nerede öldü?
Tam / Gerçek Adı: Rzayev Resul İbrahim oğlu
Doğum Tarihi: 1910
Doğum Yeri: Göyçay, Azerbaycan
Ölüm Tarihi: 1981
Ölüm Yeri: Bakü, Azerbaycan
Resul Rıza kimdir?
Azerbaycan’ın büyük şairi, büyük sanat adamı, Sovyet şiirinin kurucularından biri olan Resul Rıza, 1910 yılında Göyçay şehrinde doğmuştur. Babasının adı İbrahim?dir. İlk ve orta öğrenimini Göyçay’da yapmış, 1927-1929 yıllarında, Tiflis?te, “Zaqafqaziya Komünist Üniversitesi”nde okumuş, Moskova’da Sinematografiya Enstitüsü’nde bitirmiştir. “Bu Gün” adlı ilk şiiri (1927) Tiflis’te, “Qığılcım” almanağında çıkmıştır. Bunun gibi, “Qğul Qatili”, “Dilare”, “Uxajor” vs. hikâyeleri de Tiflis’te, “Yeni Fikir”, “Qızil Şefeq”, “Dan Ulduzu” adlı gazete ve dergilerde yayınlanmıştır.
Otuzuncu yıllarda yazdığı “Bolşevik Yazı”, “Lenin”, “Madrid”, “Komsomol Sözü”, “Oktyabr Neğmesi” vs. şiirleri, şiirde yeni üslubu, “sosialist realizmi”ni belli bir çizgiye oturtan önemli ör-neklerdir. “Almaniya”, “Karmen”, “İnqalesyo”, “Hebeşistan”, “Si Ay”, “Çapey”, “Halqın Sesi” gibi evrensel konularda yazılmış siyasi-epik yönelişli eserlerinde, sol bakış açısı, “orator üslub”, serbest vezin karakteristik özelliklerdir.
Resul Rıza, 1941?1942 yıllarında, Kırım cephesinde, ordu gazetelerinde çalışmış, savaş konusunu işleyen “Bizimdir”, “Veten Neğmesi”, “Esker Anasının Sözleri”, “Vur Snayper”, “Bal Arısı”, “Vetene Hediyye” gibi şiirlerini, “Vefa” piyesini yazmıştır.
Resul Rıza “Lenin” şiiriyle büyük bir başarı kazanır.
Şairin yürekten bağlandığı büyük inancının samimi bir ilhamın mahsulü olan bu eser, genelleştirmedeki başarısı ve duygu yoğunluğu itibariyle, gerek Sovyetler Birliği ve gerekse dünya ölçeğinde “Leniniana”nın (Leninnamenin) başarısı olarak kabul edilir.
Altmışıncı yıllardan itibaren edebiyatta kendini gösteren yeni düşünce, demokrasi ve gerçekçilik düşüncesinin şiirdeki ilk denemelerine Resul Rıza başlar. Bu açıdan onun “Dana ve Balaca Qız”, “Bir Gün de İnsan Ömrüdür”, “Pencereme Düşen Işık”, “Renkler” gibi şiirleri daha karakteristiktir.
Şairin “Fuzuli”, “Xalq Hekimi”, “Qızılgül 01-mayaydı” vs. eserleri de, şiirde bir aşamadan diğerine geçişin denemesi olan örneklerdir.
Şairin muhtelif dillerde yayınlanan “Çapey”, “Qanadlar”, “Ölmez Qehremanlar”, “Qezeb ve Mehebbet”, “İntiqam”, “Lenin”, “Güneşli Sorağında”, “Könül Sesleri”, “Şe’rler”, “Pencereme Düşen İşıq”, “Duygular Düşünceler”, “Dözüm”, “Vaxt Var İken”, “Heyat Duyumları”, dört ciltlik “Seçilmiş Eserleri” son yarım asır Azerbaycan şiirini, neredeyse tek başına temsil edebilecek kitaplardandır. Bu kitaplar Rusçaya tercüme edilerek defalarca Moskova’da ve diğer halkların dillerinde, dış ülkelerde basılmıştır.
Bir mütercim olarak Resul Rza, dünya edebiyatının örnek eserlerini de Azerbaycan Türkçesine tercüme etmiştir. (A.S.Puşkin, M.Y. Lermontov, T.Şevçenko, Y.Heyne, Nazım Hikmet, Ş. Petöfi, Taufer ve diğerleri)
Azerbaycan parlamentosuna defalarla milletvekili seçilmiş, “Respublika Sulh Müdafie Komitesi Reyaset Heyeti”nin başkan yardımcısı, Asya ve Afrika Ölkeleri ile Hemfikirlik Komitesinin başkanı, Sovyet Yazarlar Birliği İdare Heyeti Üyesi, “Azerbaycan Ansiklopedisinin ilk baş redaktörü görevlerinde bulunmuştur. 1960 yılında kendisine “Azerbaycan’ın Halk Şairi” unvanı verilmiştir. “Lenin” adlı eserinden dolayı 1981 yılında, Sovyetler Birliği devlet mükâfatına layık görülmüştür.
Bakû?de şeker hastalığından vefat etmiştir.
Resul Rıza Kitapları - Eserleri
- Seçilmiş Əsərləri - IV Cild
- Seçilmiş Şiirler
- Çınar Ömrü
- Gecenin Suskun Nağmesi
- Seçilmiş Əsərləri - I Cild
- Təranənin Oyuncaqları
- Çöl Quşları
- Seçilmiş Əsərləri - V Cild
- Seçilmiş Əsərləri - III Cild
- Seçilmiş Əsərləri - II Cild
- Lirika
Resul Rıza Alıntıları - Sözleri
- Vətən xaini dedilər adına. Min bir ləkə yaxdılar özünə, əcdadına. (Seçilmiş Əsərləri - IV Cild)
- Sevgilim: Bəlkə, bütün ötüb keçən günlər ən gözəl günün müqəddiməsi imiş. Bəlkə də bu nigaranlıq, bu incimələr məhəbbətin sınağı sədaqətin səsi imiş. (Çınar Ömrü)
- Ümid qaranlıq gecələrin dərin səmalarına bənzəyir, dostum, diqqətlə baxan, onun hər guşəsində, sönük də olsa, bir ulduz tapır. (Seçilmiş Əsərləri - IV Cild)
- Yük ağır, yol uzaq. Nə alaf var doyunca, nə su. Sarban dedi: - Nə qorxusu? Dözümlüdür dəvələr! Qoca dedi: - Vaxt var ikən gedək! Mənzil uzaq, ömür gödək. Demə - dözümlüdür dəvələr, - Bəlkə belə düşünmədi nəvələr. (Gecenin Suskun Nağmesi)
- Bəlkə, bütün ötüb keçən günlər Ən gözəl günün müqəddiməsi imiş... (Lirika)
- Qarşıdan, Bir an yubanmadan, Gələcəyim gəlir. Açılır səhərin qapıları. Maraqlıdır, nə gəlir? Kim gəlir?.. (Lirika)
- Deyirlər, axşamlar kədər gətirir. Deyirlər, can sıxır qaranlıq gecə. Deyirlər... Deyirlər... Gündüzlər necə? Gündüzlər səbirsiz gözləyirik ki, bir axşam olsun, bir gəlsin gecə!.. (Seçilmiş Əsərləri - I Cild)
- Sevgilim, Mehriban gözlərin yol çəkir yenə; Bir səs pıçıldayır: "gəlməyəcəkdir". (Gecenin Suskun Nağmesi)
- Doğrudur, ona namərd şilləsi kimi vurulan imzalar içində mənim imzam olmadı. Heç kəs məndən iltizam almadı. Lakin necə sakit deyim ki, səsim gəldikcə bağırmadım. Xalqı ədalətsiz bir hökmü pozmağa çağırmadım... İndi sakit deyirəm bu sözü. Heç bilmirəm düzü, bağırmaq olardımı? Çığırmaq olardımı? (Seçilmiş Əsərləri - IV Cild)
- Mən küləyəm, əsməsəm, kim bilər ki, mən varam. Mən buludam, səhraları susuz görüb, ağlaram. Mən ürəyəm, döyünməsəm ölərəm. Mən insanam, sadə insan əlinin yaratdığı nemətlərlə öyünməsəm, ölərəm. (Seçilmiş Əsərləri - I Cild)
- Han çınarın eğmez mağrur başını, Kimse bilmez han çınarın yaşını. Gece kara, kalktım düşündüm biraz, Dedim neden ulu çınar yıkılmaz? Birden çınar dile geldi, dedi bak! Bu toprağa derinden kök salarak, Her tarafa uzatmışım kolumu, Evlatlarım bürümüş sağ, solumu. Böyle mağrur yükselmeye haklıyım, Ben kökümle bu toprağa bağlıyım. (Seçilmiş Şiirler)
- Göyün üzü bulud-bulud, göyə dırman, yağışdan tut... (Seçilmiş Əsərləri - IV Cild)
- Çarli! Böyük ürəkli balaca adam. Sənsiz kor qızların taleyi necə olacaq. Yenə də dünyada qızıl qızdırması var axı daha qaynar, daha amansız. Sən mübarizə meydanında gülüşünü döyüşə hazır qoydun ən qorxulu silah kimi. Özün necə vaxtsız getdin, necə zamansız. (Çınar Ömrü)
- Ürəyim bir qanadlanmış quş kimi Hey çırpınır, təsəllisiz, əsəbi. (Seçilmiş Əsərləri - IV Cild)
- Gecədir. Kimsə yox. Bir sən, birdə mən. Zülmət asılmışdır pəncərələrdən, Otağımda sükut, göylərdən dərin. Bir mənəm, bir sükut, bir də gözlərin. (Çınar Ömrü)
- Dedin: – Neyləyək, vaxtı öldürək? Gün uzun, gecə uzundur! Düşünmədin, boş keçən anlar da möhnəti bilinməyən ömür yolumuzundur. Yol qurtarar, bircə an dayansa ürək. Nə rəvadır, vaxt bizi yaşadırkən, biz vaxtı öldürək?! (Çınar Ömrü)
- Mən kölgəsiz bağ görmədim, El dərditək dağ görmədim. Gözlərimi yumub açdım, Neçə dostu sağ görmədim. (Lirika)
- Gecədir. Kimsə yox. Bir sən, birdə mən. Zülmət asılmışdır pəncərələrdən, Otağımda sükut, göylərdən dərin. Bir mənəm, bir sükut, bir də gözlərin. (Seçilmiş Əsərləri - I Cild)
- Qınamayın İsgəndəri! Yaman olur anlamaq dərdi. (Lirika)
- MEN-TORPAĞAM Men torpağam, meni ateş yandırmaz; terkibimde kömürüm var, külüm var. Men baharam çemen-çemen çiçeyim var, gülüm var. Men küleyem1, esmesem, kim biler men varanı. Men buludam, sehraları susuz görüb ağlaram. Men üreyem, döyünmesem ölerem. Men insanam, sade insan elinin yaratdığı ne’metlerle öyünmesem, ölerem. Men işığarn – qaranlığm qetümi2. Men insanam, daşıyıram qelbimde dünyaların sevincini, qemini. Maraq dolu gözem men, baxmaya bilmerem. qarh dağdan süzülen çayam men, axmaya bilmerem. Men insanam, vetenim var, elim var. En boyük heqiqeti, azadlığı3, mehebbeti, nifreti söylemeye qadir olan dilim var. Men bir qranilem4 ki, her parçamda duyulur berkliyim, döyüşde gerekliyim, ülfetde kövrekliyim5. Men insanam, ülfetsiz – ölerem. Mehebbetsiz, nifretsiz – ölerem Men bulağam, tapşmqla6 axmıram. Men heyatam, hemişe7 yoldayam, nefesdeyem, arzudayam, baxışdayam, ürekdeyem, qoldayam. Men torpağam, ne’metimi, varımı zehmet seven insanlarla bölerem. Men üreyem, döyünmesem – ölerem. 1963 (Gecenin Suskun Nağmesi)
