Chinua Achebe kimdir? Chinua Achebe kitapları ve sözleri
Nijeryalı Romancı, Şâir, Profesör ve Eleştirmen Chinua Achebe hayatı araştırılıyor. Peki Chinua Achebe kimdir? Chinua Achebe aslen nerelidir? Chinua Achebe ne zaman, nerede doğdu? Chinua Achebe hayatta mı? İşte Chinua Achebe hayatı... Chinua Achebe yaşıyor mu? Chinua Achebe ne zaman, nerede öldü?
Doğum Tarihi: 16 Kasım 1930
Doğum Yeri: Ogidi, Nijerya
Ölüm Tarihi: 21 Mart 2013
Ölüm Yeri: Boston, Massachusetts, Amerika Birleşik Devletleri
Chinua Achebe kimdir?
Albert Chinualumogu Achebe, (d. 16 Kasım 1930 - ö. 21 Mart 2013) daha çok Chinua Achebe ismiyle tanınan Nijeryalı romancı, şâir, profesör ve eleştirmen. Modern Afrika literatüründe yazılmış en geniş kapsamlı kitaplardan biri olan Things Fall Apart (1958) adlı eseri ile tanınır. Bu onun ilk kitabıdır. Türkçeye Ruhum Yeniden Doğacak ismiyle çevrilmiştir.
Güneydoğu Nijerya'da Ogidi'nin Igbo kasabasında büyüdü. Anne babası Hristiyandı. Okulunda hemen kendini fark ettirdi ve üniversite öğrencilerine verilen bir bursu almaya hak kazandı. Dünya dinleri ve geleneksel Afrika kültürü karşısında büyülenmiş ve ilk yazılarını üniversite öğrencisiyken yazmaya başlamıştır. Mezun olduktan sonra Nijerya Radyo ve Televizyon Servisi’nde çalışmaya başlamıştır. Kısa süre sonra bölgedeki büyük şehirlerden Lagos’a taşınmıştır. 1950’lerin sonlarında Things Fall Apart kitabıyla dünya çapında ilgi görmeye başlamıştır. Bu ilgi daha sonra No Longer at Ease (1960), Arrow of God (1964), A Man of the People (1966) ve Anthills of the Savannah (1987) kitapları ile devam etmiştir. Achebe, romanlarını İngilizce yazmıştır ve Afrika’da “kolonicilerin dili” olarak bilinen İngilizce’yi savunmuştur. 1975’te An Image of Africa: Racism in Conrad’s “Heart of Darkness” adlı konferansı Joseph Conrad’ı “lanet bir ırkçı” olarak nitelendirdiği için tartışmaların odağı olmuştur.
1967’de Biafra bölgesi Nijerya’dan ayrılınca, Achebe, Biafra bağımsızlık hareketinin özverili bir destekçisi hâline geldi ve yeni kurulan devletin büyük elçisi olarak görev yaptı. Savaşın halk üzerinde çok büyük bir yıkıcı etkisi oldu. Açlık ve şiddet had safhaya geldiğinde Avrupa ve Amerikalı insanlara yardım çağrısında bulundu. Nijerya hükümeti, bölgeyi tekrar ele geçirdikten sonra Achebe politika ile ilgilenmeye başladı. Fakat tanık olduğu yolsuzluk ve elitizm nedeniyle istifa etti. 1970'lerde birkaç yıl ABD'de yaşadı. 1990'ların sonunda geçirdiği trafik kazasıyla kısmi felç olduktan sonra ABD'ye geri döndü.
Achebe’nin romanları Igbo toplumunun geleneklerine, Hristiyanlığın onlar üzerindeki etkisine ve endüstri çağındaki ekonomik kaynak çatışmalarına dikkat çeker. Tarzı büyük ölçüde Igbo toplumunun sözel kültürüne dayanmaktadır ve öykü, atasözü, hitabet ve halk hikayeleri olgularını birleştirip sunmaktadır. Ayrıca bir dizi kısa hikaye, çocuk kitabı ve deneme derlemesi de yayımlamıştır. Hâlen David ve Marianna Fisher Üniversitesi’nde profesör ve Brown Üniversitesi’nde Afrika İncelemeleri bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır.
Biyografi
Achebe’nin ebeveynleri Isaiah Okafo Achebe ve Janet Anaenechi Iloegbunam, Nijerya Protestan Birliği’ne bağlıydılar. En büyük kardeşi atalarının dinini yaşatmayı bıraktı fakat Achebe geleneklerine saygı duyan biriydi. Chinua ismi, Chinualumogu’nun kısaltmasıdır. Bu “Tanrı benim adıma savaşsın” demektir ve ilâhi koruma ve dayanıklılık için kullanılan bir duadır. Achebe ailesinde beş çocuk daha vardı. İsimleri de geleneksel adlar ile yeni dinlerinde kullanılan adların birleşiminden oluşuyordu: Frank Okwuofu, John Chukwuemeka Ifeanyichukwu, Zinobia Uzoma, Augustine Nduka ve Grace Nwanneka.
Gençlik Çağı
Chinua Achebe, 16 Kasım 1930’da, Ogidi’nin Igbo kasabasında doğdu. Ebeveynleri Isiah Okafo Achebe ve Anaenechi Iloegbunam Achebe Afrika gelenekleri ile Hristiyanlığın kesim noktasında bulunuyorlardı. Bu durum çocukları üzerinde büyük bir etki yarattı, özellikle de Chinualumogu üzerinde. Son kızkardeşin doğumuyla beraber, aile Isiah Achebe’nin büyüdüğü kasabaya taşındı. Burası Ogidi’ye bağlı, günümüzde ise Anambra ilinde bulunan bir kasabadır.
Hikâyecilik Igbo kültürünün temel taşı ve Igbo toplumunun tamamlayıcı unsuruydu. Chinua’nın annesi ve kız kardeşi Zinobia Uzoma, ona çocukluğunda birçok hikaye anlatırlardı. Eğitimi, babasının duvarlara astığı kolaj resimlerle, yıllık ve sayısız kitap ile birlikte gelişti. Bu kitapların arasında A Midsummer Night’s Dream (1590)’ın bir düzyazı uyarlaması ve The Pilgrim’s Progress (1678)'ın Igbo versiyonu da bulunmaktaydı. Chinua bunun yanında geleneksel kasaba organizasyonlarını da heyecanla beklerdi. Bunların içinde daha sonra kitaplarında yer vereceği maskeli balo tipi şenlikler de vardı.
Chinua Achebe Kitapları - Eserleri
- Parçalanma
- Artık Huzur Yok
- Tanrının Oku
- Halk Adamı
Chinua Achebe Alıntıları - Sözleri
- Soru soran insan yolunu kaybetmezmiș (Tanrının Oku)
- "Nerede olursa olsun, bir yerde bir şey varsa, hemen yanı başında da bir şey vardir. Bu şeye kan bağı denir. Kan hiçbir şeye benzemez. O yüzden ysm ekerseniz yam, portakal ekerseniz portakal verir." (Artık Huzur Yok)
- Güpegündüz bir kurbağanın sıçradığını görürsen bil ki peşinde onu öldürmek için gelen vardır. (Parçalanma)
- “Sen daha çok gençsin, dünkü çocuksun. Okumuş insansın. Ama okumak ayrı, tecrübe ayrı şey.” (Artık Huzur Yok)
- Bir gece birden aklına gelen bir düşünceyle dehşete kapıldı: Nijerya'da geceleri nerede yatarsa yatsın davulların sesi hep aynı şekilde ve aynı belirsiz mesafeden duyuluyordu. Zonklarcasına çalınan bu davul sesi sıcaktan bunalmış beyninin içinden geliyor olabilir miydi? Bu düşünceyi gülerek geçiştirmek istedi ama cildi gülemeyeceği denli gerilmişti. "Ah bu eski topraklar!" diye düşündü, "insanı uykusundan uyandıran kâbuslarla dolu!" (Tanrının Oku)
- Fakir adam, zengin nasıl para kazanıyor diye kendi gözüyle gördüğünde beni tekrar fakir yapın diye yalvarırmış. (Halk Adamı)
- Güçlü bir adamın kılıcını o yerdeyken almayı başaramazsan ayağa kalktığında mı alacaksın? (Halk Adamı)
- "Kendimizce hatalarımız var, ama beyaz görünce beyaz, siyah görünce siyaha dönüşen boş adamlar değiliz ." (Artık Huzur Yok)
- Ben de Eneke-nti-oba kuşu gibiyim.Arkadaşları neden sürekli uçtuğunu sorduklarında onlara şu cevabı vermiş: "Günümüzde insanlar ıskalamadan ateş etmeyi öğrendiler o yüzden ben de konmadan uçmayı öğrendim." (Tanrının Oku)
- "Ortada büyük bir ağaç varsa, küçükler güneşe ulaşmak için onun sırtına tırmanır." (Artık Huzur Yok)
- Bağıran birinden korkmaya gerek yok. (Parçalanma)
- Benim krallığım sahip olduklarım değil, yaptıklarımdır. (Halk Adamı)
- "Şu bir gerçek ki, Afrikalı yüzyıllardır dünyanın en kötü ikliminin ve akla gelebilecek her türlü hastalığın mağduru durumundadır. Bu onun suçu değildir. Fakat zihinsel ve fiziksel olarak tükenmiştir. Bizse ona Batılı eğitimi getirdik. Bunun ona ne faydası olacak?” (Artık Huzur Yok)
- "Bıçakla öldüren bıçakla ölmelidir." (Artık Huzur Yok)
- Mektup dedi ki, para bir soydaşı satın alamaz. Kardeşleri olan, zenginlerin satın alabileceğinden daha fazlasına sahiptir. (Artık Huzur Yok)
- “Büyüğe saygı gösteren, kendi büyüklüğünün yolunu hazırlar.” (Parçalanma)
- Çünkü İgbo halkının şu deyişi doğruydu: Bir korkak, yenebileceği bir adam gördüğünde kavgaya aç bir adama dönüşürdü. (Artık Huzur Yok)
- İnsanın koşullara bağlı olarak kolayca gaddarlaşabilmesi doğamızın acı bir gerçeğiydi. (Halk Adamı)
- Bir akbabayı leşe konduğu için suçlayabilir misin? (Tanrının Oku)
- "Halkımızın bir deyişi vardı: Bir köle diğerinin sığ bir çukura atıldığını görürse bilmelidir ki zamanı gelince o da aynı duruma düşecektir." (Halk Adamı)
