Yüksek Kolesterol (Hiperlipidemi): Nedir, Belirtileri ve Tedavisi nelerdir?

 Yüksek Kolesterol (Hiperlipidemi): Nedir, Belirtileri ve Tedavisi nelerdir?

Hiperlipidemi Nedir?

Hiperlipidemi (Yüksek Kolesterol), kandaki yağ oranının yükselmesi sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Kanımızda çeşitli yağlar bulunur ve bu yağlarda anormallikler birbirinden farklı hastalıklara neden olur. Kandaki yağlardan en bilineni ise kolesteroldür. Kandaki diğer yağlar gibi vücudumuzun ihtiyacı olan bir madde olan kolesterol, kontrolsüz yükselme sonucunda risk faktörleri taşır. Kandaki yağ oranı yükseldiğinde kalp – damar rahatsızlıkları gibi ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya kalınır. Öte yandan hiperlipidemi, kanda yükselen yağ değerine göre farklı isimler ile adlandırılır.

Hiperlipidemi Çeşitleri

• İyi Kolesterol (HDL): Yüksek yoğunluklu bu kolesterol, iyi kolesterol olarak bilinir.
• Kötü Kolesterol (LDL):Düşük yoğunlukta olan bu kolesterol ise, kötü kolesterol olarak bilinir.

Hiperlipidemi için Risk Faktörleri Nelerdir?

 

Kötü kolesterol riskinizi artırabilecek faktörler şunlardır:

• Sağlıksız beslenme: Özellikle hayvansal ürünlerde bol miktarda bulunan doymuş yağ ve bazı paketlerde bulunan pişmiş çerezlerde, krakerlerde cipsler vb. ürünleri fazla yemek, kandaki kolesterol seviyesini yükseltebilir. Kırmızı et ve tam yağlı süt ürünleri gibi kolesterolden zengin besinler de kolesterol seviyesini artırabilir.
• Obezite: Vücut kitle indeksinin (BMI) 30 veya daha fazla olması sizi yüksek kolesterol riskine sokar. İdeal olan vücut kitle indeksinin 18.5- 25 arasında olmasıdır.
• Egzersiz eksikliği: Egzersiz, vücudunuzun HDL'sini veya "iyi" kolesterolünü artırmaya yardımcı olurken, LDL'nizi oluşturan parçacıkların boyutunu veya daha az zararlı hale getiren "kötü" kolesterolü arttırır.
• Sigara içmek: Sigara içmek kan damarlarının duvarlarına zarar vererek yağların damar duvarlarında birikmesine yol açar. Sigara içmek aynı zamanda HDL veya "iyi" kolesterol seviyesini düşürebilir.
• Yaş: Yaşlandıkça vücudun kimyası değiştiği için yüksek kolesterol riski artar. Örneğin, yaşlandıkça karaciğer LDL kolesterolün daha az oranda dengede tutulmasına ve yükselmesine yol açar.
• Diyabet (Şeker Hastalığı): Yüksek kan şekeri, çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) adı verilen lipoproteinin yükselmesine ve HDL’nin düşmesine yol açabilir. Yüksek kan şekeri aynı zamanda atar damarların iç yüzeyine zarar vererek kolesterol birikimine yol açabilir.
• Genetik: Ailesel hiperlipidemi genetik bir hastalıktır. Bireyler arasında geçiş gösterebilir.
• Aşırı alkol almak
• Büyük bel çevresinin kalın olması
• Yeterince sağlıklı yağ tüketmemek
• Hormon ve steroid gibi ilaçlar kullanmak
• Metabolik sendrom
• Uzun süreli böbrek hastalığı
• Erken menopoz
• Tiroid bezinin az aktif olması, hipotiroidi
• Gebelik

 

Hiperlipidemi Belirtileri

• Kandaki yağ oranı çok yükseldiğinde, tendonlar ve deride yağ kitlesi oluşturur.
• Trigiliseridlerin normal seviyesinin üzerinde olması, karaciğer ve dalakta büyümeye ve karın ağrısına neden olur.
• Damar darlığı ihtimali olabileceği için, bacaklarda ve göğüste ağrı hissedilebilir. Ayrıca beyne giden bir damar söz konusu ise bilinç kaybı, bayılma ve felç gibi çeşitli sorunlarla karşılaşılır.
• Damar tıkanması meydana gelebilir. Damar tıkanması ile kan damarı içindeki pıhtı, kalp krizi, ani ölüm ve felç gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olur.

Çocuklarda yüksek kolesterol belirtileri:

 Halsizlik, baş ağrısı, yorgunluk, isteksizlik gibi semptomlardan oluşur. Hiperlipidemiye bağlı olarak ilerleyen zamanlarda koroner kalp rahatsızlığı riski olduğu için kolesterolün çocuk yaşta kontrol altına alınması gerekir. Çocuklardaki belirtiler çoğu zaman dikkat çekici olmadığı için aile öyküsünde hiperlipidemi bulunan çocuklarda hiperlipidemi taraması yapılmalıdır.

Hiperlipidemide  Teşhis nasıl konulur?

Hiperlipidemi genelde belirti vermese de bazı verilerle anlaşılabilir. Lipit profili adı verilen kan testi ile kandaki yağ ve türevlerinin oranları belirlenir. 

Bu testte şunlara bakılır:

• Toplam Kolesterol
• Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (LDL) Kolesterol
• Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein (HDL) Kolesterol
• Trigliseritler

Bu değerlerin ideal oranları şöyledir:

• Toplam Kolesterol= Desilitre başına 200 mg altında (mg/dl)
• HDL Kolesterol= Erkeklerde 40 mg/dl’nin üstünde, kadınlarda 50 mg/dl’nin üstünde
• LDL Kolesterol= Başka problemi olmayanlar için 100 mg/dl’nin altında, herhangi bir kalp hastalığı, diyabeti, risk faktörleri olan kişiler için 70 mg/dl’nin altında
• Trigliserid= 150 mg/dl’nin altında

Hiperlipidemi Tedavisi

Düzenli ve uygun özellikle doymuş yağlardan kısıtlı diyetle birlikte, fiziksel aktivite, düzenli spor, sigaranın ve alkolün bırakılması hiperlipidemi hastasının kendi kendine uygulayabileceği tedavi yöntemlerinden bazılarıdır. 

Özellikle genetik olarak geçiş gösteren hiperlipidemi türünde bu önlemler bazen yeterli gelmeyebilir. Bu sebeple ilaç tedavisine başlanır. Bu ilaçların amacı karaciğerden üretilen kolesterol miktarını azaltmaktır.

 

Hiperlipidemi Tedavi Edilmezse ne olabilir?

Hiperlipidemi tedavi edilmezse çok önemli sağlık problemlerine yol açabilir. Bunların en başında kalp hastalıkları ve kalp krizi gelmektedir. Kolesterol damar içerisinde tutunup damarı tıkamaya başladığında damarın beslediği doku ya da organ oksijensiz kalmaya başlar. İlerleyen dönemde doku ve organın ölümüne kadar gidebilir. Tutulan damara göre kalp krizi, beyinde inme, böbrek hastalıkları, gözlerde görme kayıpları gibi çok önemli hastalıklara yol açabilir.

Peki;  Hiperlipidemiye ne iyi gelir? Bizler neler yapabiliriz

Hiperlipidemi probleminiz ya da bu hastalık için risk faktörleriniz varsa ilaç tedavisi dışında kendinizin de yapmanız gereken bazı önlemler vardır. 

Bunlar:

• Yaşam tarzı değişiklikleri
• Sağlıklı beslenme: Doymuş yağlardan, kırmızı et ve süt ürünlerinden uzak durmak gerekir. Daha çok sağlıklı bitkisel yağlar tercih edilmeli, omega-3 içeren balık gibi etler tüketilmelidir. Trans yağlardan uzak durmak, lifli gıdalarla beslenmek, meyve sebze tüketmek önemlidir.
• Kilo vermek: Vücut kitle indeksine göre obez ya da kilolu iseniz kilo vermeniz gerekir.
• Aktif yaşam: Fiziksel olarak aktif olmak, gün içerisinde düzenli yürümek ve spor yapmak hiperlipidemiyi önlemek için önemlidir.
• Sigarayı bırakmak: Sigara yüksek kolesterol için önemli bir risk faktörüdür. Uzak durmak gerekir.

Hiperlipideminin Önüne Geçmek Mümkün mü?

Kendini bir noktaya kadar belli etmese de, hayati tehlike oluşturabileceği için 20 yaş üstü kişilerin belirli periyotlarda kan değerlerini ölçtürmesi gerekmektedir. Bir kişi farklı hastalıklar nedeniyle risk grubunda bulunuyorsa, bu periyot aralıklarını kısa tutması şarttır. Kötü alışkanlıkları bırakmak, sigara ve alkolden uzak durmak yalnızca bu hastalık için değil, aynı zamanda bireyin kendi sağlığı için de gereklidir.

 

Hiperlipidemi Ameliyatı varmı?

Hiperlipideminin tedavisi için ameliyatı bulunmamaktadır. Ancak hiperlipidemi tedavi edilmediği zaman çok önemli sağlık problemlerine yol açabilir. Damar tıkanmalarına yol açtığı zaman ameliyat edilebilir. Özellikle kalp damarlarını tıkayarak kalp krizine yol açarsa bazı ameliyatlar uygulanabilir. 

Bunlar:

• Anjiyo: Anjiyo kasıktan ya da koldan damar içine bir kateter (tüp) ile girilerek kalbe kadar ulaşılır. Burada tıkalı damar bulunarak görüntülenir. Anjiyo işlemi sırasında damara balon ya da stent takılabilir. Amacı açılan damarın yeniden kapanmasını önlemektir.
• Bypass: Kelime olarak köprü anlamına gelir. Cerrahi bir yöntemdir. Vücudun başka bir yerinden alınan damar ile atardamarın tıkalı bölgesinin etrafında yeni bir yol oluşturulur.

Hamilelikte Hiperlipidemi

Gebelikte başta trigliseritler olmak üzere tüm lipoproteinlerin düzeyleri fizyolojik olarak yükselmektedir. Trigliseritler doğuma yakın en yüksek seviyelere çıkar ancak 250-300 mg/dl’yi geçmezler. Önceden hiperlipidemisi olan hastalarda ise daha fazla yükselmektedir. 250 mg/dl’yi aşan düzeylerde hipertansiyon, preeklampsi, gestasyonel diyabet, iri bebek doğumu gibi sonuçlar doğurabilir. Gebelerde hiperlipidemi ilaç tedavilerinin pek çoğunun kullanımı olumsuz sonuçlar vermektedir. 

                            Hiperlipidemi için Hangi Doktora Gidilir?

Hiperlipidemi hastalığı için Dahiliye bölümüne gidilmelidir. Eğer riskler mevcut ise düzenli olarak kan tahlilleri ile yağ oranlarına baktırmak gerekir. Bunun dışında belirtilen bulgulardan herhangi biri ya da birkaçı var ise doktora gitmek gerekir.