Spinal Musküler Atrofi olarak adlandırılan SMA, kas kaybı ve zayıflığa sebep olan ve çok sık rastlanmayan bir hastalıktır. Vücutta yer alan pek çok kası tutarak hareket kabiliyetini etkileyen hastalık, kişilerin hayat kalitesini oldukça düşürmektedir. Bebeklerde en sık rastlanan ölüm nedeni olarak kabul edilen SMA, batı ülkelerinde daha sık görülür. Ülkemizde ise yaklaşık 6 bin ile 10 bin doğumda bir bebekte görülen genetik geçişli bir hastalıktır. SMA hareket hücreleri adı verilen motor nöronlardan kaynaklanan, kas kaybı ile karakterize ilerleyen bir hastalıktır.

SMA NEDİR?

Nadir görülen bir hastalık olan SMA merkezi sinir sistemini ve iskelet kas sistemini etkileyen kalıtsal bir nöron hastalığıdır. Halk arasında Gevşek Bebek Sendromu olarak da bilinir. SMA (spinal müsküler atrofi), omurilikteki motor sinir hücrelerini etkileyerek yürüme, yemek yeme ve nefes alma gibi temel kabiliyetini ortadan kaldırır. Bebekler için bir numaralı genetik ölüm nedenidir. Kas kaybı ve zayıflığa sebep olan ve çok sık rastlanmayan bir hastalıktır. Vücutta yer alan birçok kası tutarak hareket kabiliyetini etkileyen hastalık, kişilerin hayat kalitesini oldukça düşürmektedir.

SMA istemli kaslarda güç kaybı ve erimeye yol açar. Görme ve işitme duyularını etkilemeyen hastalıkta kişinin zekâ seviyesi normal ya da normalin üzerindedir.

Vücudun hareket etmesini sağlayan motor sinirleri etkileyen hastalığın, dünya genelinde görülme sıklığı 10 binde 1 iken ülkemizde bu rakam yaklaşık 6 binde 1’dir.

SMA hastalığı, doğuştan gelen genetik bozukluktur. Yani genetik geçişli olan hastalıkta, SMN geni bu hastalarda protein üretemez. Buna bağlı olarak da vücuttaki motor sinir hücreleri sağlıklı bir şekilde beslenemez ve istemli kaslar, zaman içinde görevini yerine getiremez duruma gelir. Taşıyıcı olduğunun farkında olmayan ebeveynlerin çocuklarında SMA hastalığının görülme oranı %25’tir.

SMA HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Ancak SMA hastalığının en yaygın belirtisi, kas güçsüzlüğü ve kas kaybıdır. Hastalığın tipine göre farklılık gösterse de genel anlamda SMA belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Motor gelişim eksikliğine yol açan zayıf kaslar ve güçsüzlük
• Azalmış refleksler
• Dengeyi sağlamada zorluk
• Ellerde titreme
• Baş kontrolünü sağlayamama
• Beslenme güçlüğü
• Cılız ses ve zayıf öksürük
• Kramp ve yürüme yeteneği kaybı
• Yaşıtlarından geri kalma
• Sık düşme
• Oturma, ayakta durma ve yürümede zorluk
• El titremesi
• Oturma ve ayakta durmada zorluk

SMA’NIN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

SMA hastalığı 4 farklı sınıfta değerlendirilir. Değerlendirme, hastalığın başlangıç yaşı ve kişinin hareket kabiliyetine bağlı olarak yapılır.

Hastalıkta görülen rahatsızlıkların şiddeti, SMA’nın başlangıç yaşı, ölüm yaşı ve hastanın sahip olduğu motor fonksiyonlara göre Uluslararası SMA Birliği klinik olarak SMA hastalarını dört tip gruba ayırmıştır.

Tip I SMA (Werdnig-Hoffmann)

Spinal müsküler atrofi tipinin en ağır ilerleyen hastalığıdır. Hastalık doğum öncesi dönemde ve hayatın ilk 6 aylık döneminde başlar. TipI SMA hastalığı olan doğum öncesi bebeklerin anneleri hamileliklerinin son dönemlerinde bebek hareketlerinin azalma olduğunu fark edebilirler ve bebekler doğduklarında hiçbir destek olmadan oturamazlar, başlarını kaldıramazlar, emmede ve yutmada zorluk çekerler, solunum kaslarının hastalıktan etkilenmesi nedeniyle öksürmede güçlük çekerler ve solunum yolu enfeksiyonları sebebiyle iki yıldan fazla yaşayamazlar. Bütün bunlardan ayrı olarak, TipI SMA hastası bebeklerin yüz refleksleri, harekeleri normal, bakışları canlı ve göz kontağı kurarlar. Beyin fonksiyonları etkilenmediği için çevreye olan dikkatlerinde bir bozulma yoktur. İletişim becerileri güçlüdür.

TİP II SMA (Ara form, İntermediate form)

Tip II SMA 6. aydan sonraki evrede, emekleyebilen ama yürüyemeyen çocuklarda 1,5 yaşına kadar görülen SMA tipidir. 6. Aya kadar olan dönemde bebeklerin gelişimi normaldir. Bu hastalarda TipI SMA’ dan farklı olarak baş kontrolleri vardır ve desteksiz oturabilirler. Bu tipteki SMA hastalarının çoğu yardım olmadan ayakta durmayı ve yürümeyi başaramaz, desteksiz yatma pozisyonundan oturma pozisyonuna geçemezler, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı dirençli değillerdir.

TİP III SMA (Kugelberg-Walender)

Bu grupta olan hastalarda belirtiler 18. aydan sonra başlar ve daha hafif seyirlidir. Hastalar kendi başlarına yardımsız yürüyebilir ama merdiven çıkma gibi eylemlerde zorluk çekerler. Hastaların çoğu yaşamın ilerleyen zamanlarında tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyar. İlk belirtiler çok hafif olduğu için genellikle hastalık gözden kaçabilir. Çocuklar yaşıtlarıyla benzer fiziksel aktiviteleri gösteremez. Hastaların yürüyebilmesine karşın kasları çok güçsüzdür. Hastalık ilerledikçe bacak ve kalça kaslarındaki kuvvetsizlik koşmayı engeller dolayısıyla düşmeler sık olarak görülür, yürüme güçleşir.

TİP IV SMA (Erişkin Tip SMA)

Tip-4 SMA yetişkinlikte ortaya çıkar. Hastalığın başlangıcı ve ilerlemesi yavaştır, duraklamalar da görülebilir. Tip IV erişkin SMA hastaları genellikle yürüyebilir; az sayıdaki erişkin tip SMA hastası tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyar. Kollar ve bacaklarda seyirme, kuvvetsizlik, titreme, skolyoz görülür. Solunum ve yutkunma fonksiyonlarında kullanılan kaslar, tip 4 hastalarında ender olarak etkilenir. Kaslarda meydana gelen erime ve kuvvetsizlik sonucu hastalar günlük yaşamlarını sürdürmekte zorlanır.

SMA NASIL TEŞHİS EDİLİR?

SMA belirtileri sonucunda kişiler nöroloji uzmanına başvurması gerekir. Bebeklerde SMA’dan şüphelenilmesi durumunda çocuk nörolojisi uzmanına başvurulması gerekmektedir. Tıbbi öykü ve detaylı muayene sonucunda;   EMG yapılarak kişinin sinir ve kas ölçümü yapılır.   Gerekli durumlarda hekim, ek laboratuvar tetkikleri ve radyolojik görüntüleme yapılmasını isteyebilir. Normal olmayan bulguların saptanması durumunda genetik testler ile kan testleri ile şüpheli gen yapıları incelenir. Elde edilen bulgular ışığında kişiye SMA hastalığı tanısı koyulur.

SMA HASTALIĞININ TEDAVİSİ NASILDIR?

SMA hastalığının henüz kesin bir tedavisi bulunamamıştır. Ancak bu konuda pek çok çalışma yürütülmektedir. 2016 yılında FDA onayı alan ve SMA hastalığı ilacı olarak da bilinen nusinersen, Sağlık Bakanlığı onayını 2017 yılında almıştır.

Nusinersen ile SMN2 geninden protein üretimini artırmayı hedeflenir. İlaç şu an için sadece SMA Tip -1 hastalarına uygulanır. Yetişkinler üzerinde henüz klinik bir çalışma ve ilacın yan etkileri üzerinde yeterli araştırma bulunmamaktadır.

SMA hastalığı tedavisi, hastalığın belirtilerinin azaltılmasına yönelik olarak yapılır. Kişinin yaşam kalitesinin arttırılmasının hedeflendiği bu tedavi yaklaşımlarına ek olarak hekim, kapsamlı bir bilgilendirme yaparak hastalığın etkileri azaltmayı hedefler.