Ehmedê Xanî kimdir? Ehmedê Xanî kitapları ve sözleri
Kürt Edebiyatçısı, Şair, Tarihçi ve Alim Ehmedê Xanî hayatı araştırılıyor. Peki Ehmedê Xanî kimdir? Ehmedê Xanî aslen nerelidir? Ehmedê Xanî ne zaman, nerede doğdu? Ehmedê Xanî hayatta mı? İşte Ehmedê Xanî hayatı... Ehmedê Xanî yaşıyor mu? Ehmedê Xanî ne zaman, nerede öldü?
Tam / Gerçek Adı: Ahmed-i Hani
Doğum Tarihi: 1650/1651
Doğum Yeri: Han Köyü, Çukurca, Hakkari, Türkiye
Ölüm Tarihi: 1707
Ölüm Yeri: Doğubeyazıt, Ağrı, Türkiye
Ehmedê Xanî kimdir?
Yaşadığı yörede zaman zaman şeyh olarak kabul edilmiş, halk arasında Hani Baba adıyla da anılmıştır. Ayrıca, molla(Molla Ahmed) olarak da tanınmaktadır. Hânî Aşiretinden olmasından ve Han köyünde doğması ötürü Ahmed Hânî (Ahmed-i Hânî) olarak tanınmaktadır. Doğu Bayazıt medreselerinde müderrislik ve İshak Paşa Sarayında kâtiplik yapmıştır. Dört dil (Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe) bilen Hani, eserlerini, dönemin tercih edilen edebiyat dili olan Farsça yerine Kürtçe yazmıştır.
En bilinen eseri, 17. yüzyılda Kürtçe'nin Kurmanci lehçesiyle yazdığı "Mem û Zîn"dir. Xanî, Mem û Zîn adlı eserinde, Emir Zeynettin'in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.
Türbesi Ağrı Doğubeyazıt'tadır.
Ehmedê Xanî Kitapları - Eserleri
- Mem û Zîn
- Dîwan
- Nûbihara Biçûkan
- Eqîdeya îmanê
- Ereb Şemo Dımdım
- Nûbar
- Mem u Zin Şerhi
- Nûbara Biçukan & Akîde-i İman
- Reyahin-i Aşk
- Hemû Berhem
Ehmedê Xanî Alıntıları - Sözleri
- Bana ne olduğunu sorsana Zin! Yüreğimi nerede kaybettim ki bu kadar acımasız davrandım? (Mem û Zîn)
- Acizlere rahmetin seza kıl Hani'yi özünle aşina kıl Şermende bu Nazmi rû-siyahı Mahşerde sen ol anın penahı Gaflet hılalinden eyle bidar Afv eyle ki ismin oldı Gaffar (Reyahin-i Aşk)
- "Bilgisiz, cahil ve tembel bir insan Geçerlidir taklit ile edeceği iman." (Mem û Zîn)
- Ger te divêtin ku beraber nebitin kes bi te ra 'Îlim bixwûn hem 'emeli tu bike sin'et ji xwe ra Eğer istemiyorsan seninle boy ölçüşecek kimseyi Hem ilim oku hem meslek edin onunla amel etmeyi (Nûbihara Biçûkan)
- Ji bal xwu Buraqek ji bo ra şand Lê zînek muresse' rûnîhand Buraqê digel Refrefê dest bi dest Bi emrê Xwudê ew birin pêşî dest Di heft asîman ewî îwerand Biqasê dû qewsan vi bal xwu gihand Hilanî Xwudê perde rakir nîqab Cemala Xwudê dît ewî bê hîcab Du caran bi çehvan cemala wî dît Li derrê melayên dibêjin nedît (Eqîdeya îmanê)
- … Ya Reb di ve ‘esre biparez qizilbaş Tuxyan û xurûce nekin ew bene welatan (Allahım! Sen koru da bu asırda Kızılbaş{Safevi D.} Gelip zulüm ve baskı uygulamasınlar bizim ülkemizde) (Dîwan)
- Derd u gam-ı dil Memin bela-keş Zînin dahı sinesi pür-ateş (Reyahin-i Aşk)
- Xwudê yîk e bê hevrê û bê heval Ne me'zûlî ye ne mirin ne zewal Ne esl û ne fesl û ne da û ne bab Heyîn wî, heyîna wî nabit hîsab (Eqîdeya îmanê)
- Sensin sevgilinin yüzündeki nur, Zavallı aşığın gönlündeki ateş yine sen. (Mem u Zin Şerhi)
- Heta tu dewr û dersan nekî tekrar û mesrûf Di dûnyayê tu nabî ne meşhûr û ne me'ruf (Nûbar)
- Xwedê Ellah e, qasid Resûl e, ey xwedêzan! Xalîfe çar in, her çar îmamin ey Misilman! (Nûbihara Biçûkan)
- Ama aşık ile heves sahibi arasında fark var. Heves sahipleri çıkarcıdır, aşıklar ise fedakar. (Mem u Zin Şerhi)
- Sonunda vefa göstermeyeceksen eğer, Başlangıçta göze alma o cefalı işi. (Mem û Zîn)
- Mem aşık idi o Zîn-i mâhe Düşmüş idi gönli âh ü vâhê (Reyahin-i Aşk)
- Hûn pêwist ê bizanibin, wekî eskerê siwarî di şeran de çawa ciyê xwe digire.Siwarê hespê pêwist e rind bizanibe çawa hespê di wê wexta çetîn de bide xebatê .Wekî kî wê yekê nizanibe , siwarbûna wî bê feyde ye , bê kêr e û wê zû bê kuştinê! (Ereb Şemo Dımdım)
- Evîn agir e şîret jî wek ba Gazin derdixin razên pişt perda (Mem û Zîn)
- Boraqê di gel Refrefê dest bi dest Bi emrê xwudê ew birin pêşî dest Di heft asîmanan xwudê ew gerand Bi qasê du qewsan bi bal xwu gehand (Eqîdeya îmanê)
- Kimse yoktur ki güzelliğe talip olmasın, Kimse yoktur ki kavuşmayı arzu etmesin. (Mem u Zin Şerhi)
- Ger te divêtin ku beraber nebitin kes bi te ra Ilmê bixwûn hem 'emel-i tu bike sin'et ji xwe ra (Nûbar)
- Umîda me ji tifalan Ku me 'emelbetalan Di weqtê dewr û dersan Bikin în'am û îhsan Bi dua vibîr bînin Fatihan ji me re bixwînin. (Nûbihara Biçûkan)
