Sivas katliamı nasıl oldu, neler yaşandı? Sivas Katliamı nedir? Ne zaman oldu, kimler hayatını kaybetti?

2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas Madımak Oteli'nde çoğunluğu 33 yazar ve ozan ile iki otel çalışanı yakılarak öldürüldü. Sivas katliamında yaşamını yitirenler her yıl olduğu gibi bugün de Türkiye’nin farklı yerlerinde düzenlenen eylem ve etkinliklerle anılıyor. Etkinliklerin düzenlenmesinin ardından gündeme gelen Sivas Katliamı, Madımak Katliamı sosyal medyada en çok aranalar arasına girdi. Peki, Sivas Madımak Katliamı nedir? Sivas Madımak Katliamı ne zaman oldu? Sivas Madımak Katliamı kimler hayatını kaybetti? Sivas Madımak Katliamı nasıl oldu? Sivas Madımak Katliamında neler yaşandı?

Sivas Katliamı, Sivas Olayları, Madımak Katliamı ya da Madımak Olayı, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta düzenlenen Pir Sultan Abdal Şenlikleri sırasında Madımak Oteli'nin Radikal İslamcı bir grup tarafından yakılması ve çoğunluğu Alevi 33 yazar, ozan, düşünür ile 2 otel çalışanının yanarak ya da dumandan boğularak hayatlarını kaybetmesi ile sonuçlanan olaylardır.

Ayrıca dışarıda toplanan karşıt görüşlülerden iki kişi ölmüştür.

Sivas Madımak Katliam Nedir?

Pir Sultan Abdal Kültür Derneği tarafından organize edilmiş olan Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında, pek çok sanatçı ve fikir insanı dönemin Sivas valisi Ahmet Karabilgin'in özel davetlisi olarak bu kente geldi. Kültür Merkezi içindeki karşıt grupla çıkan taşlı sopalı çatışma, polis tarafından fazla büyümeden, zor kullanılarak önlendi.

Binlerce kişiden oluşan karşıt grup, Kültür Merkezinden yeniden Hükûmet Meydanı'na geldi. Hükûmet Konağını taşlamaya ve slogan atmaya başlayan grup ardından Madımak Oteli civarına ulaşarak, slogan atmaya devam etti. Grup önce Madımak Oteli önündeki araçları ateşe verdi ve oteli taşladı. Madımak Oteli tutuşturulan perdeler ve alt katta bulunan eşyalarla birlikte yakıldı.

Otele sığınmış olan kişilerden, aralarında Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin'in de bulunduğu 35 kişi yanarak veya dumandan boğularak yaşamını yitirdi. Aralarında Aziz Nesin'in de bulunduğu 51 kişi de olaylardan kendi olanaklarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki görevli tarafından darp edilip, merdivenden itfaiye aracı etrafında toplanan karşıt görüşlü kalabalığa doğru itildi. Başından yaralanan Aziz Nesin'i linç girişiminden araya giren polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesi'ne götürüldü.

Olaylar sonucunda 33 konuk, 2 otel görevlisi ve 2 saldırgan yaşamını yitirdi. Akşam saatlerinde valilikçe ilan edilen ”2 günlük sokağa çıkma yasağı” ile birlikte, güvenlik güçleri şehirde tam bir hakimiyet sağlayabildi.

Bir iddiaya göre Sivas Katliamı, Özel Harp Dairesi tarafından planlanmıştı.

Sivas Madımak Katliam Olayında Hayatını kaybedenler

Şenlik katılımcıları

1. Muhlis Akarsu - 45 yaşında, sanatçı
2. Muhibe Akarsu - 45 yaşında, Muhlis Akarsu'nun eşi
3. Gülender Akça - 25 yaşında
4. Metin Altıok - 53 yaşında, şair, yazar, felsefeci
5. Mehmet Atay - 25 yaşında, gazeteci, fotoğraf sanatçısı
6. Sehergül Ateş - 29 yaşında
7. Behçet Sefa Aysan - 44 yaşında, şair
8. Erdal Ayrancı - 35 yaşında
9. Asım Bezirci - 66 yaşında, araştırmacı, yazar
10. Belkıs Çakır - 18 yaşında
11. Serpil Canik - 19 yaşında
12. Muammer Çiçek - 26 yaşında, aktör
13. Nesimi Çimen - 62 yaşında, şair, sanatçı
14. Carina Cuanna Thuijs - 23 yaşında, Hollandalı akademisyen
15. Serkan Doğan - 19 yaşında
16. Hasret Gültekin - 22 yaşında şair, sanatçı
17. Murat Gündüz - 22 yaşında
18. Gülsüm Karababa - 22 yaşında
19. Uğur Kaynar - 37 yaşında, şair
20. Asaf Koçak - 35 yaşında, karikatürist
21. Koray Kaya - 12 yaşında
22. Menekşe Kaya - 15 yaşında
23. Handan Metin - 20 yaşında
24. Sait Metin - 23 yaşında
25. Huriye Özkan - 22 yaşında
26. Yeşim Özkan - 20 yaşında
27. Ahmet Özyurt - 21 yaşında
28. Nurcan Şahin - 18 yaşında
29. Özlem Şahin - 17 yaşında
30. Asuman Sivri - 16 yaşında
31. Yasemin Sivri - 19 yaşında
32. Edibe Sulari - 40 yaşında, sanatçı
33. İnci Türk - 22 yaşında

Otel çalışanları

34. Ahmet Öztürk - 21 yaşında

35. Kenan Yılmaz - 21 yaşında

Saldırganlar

36. Ahmet Alan

37. Hakan Türkgil

Sivas Madımak Katliam Sonrası

Olay ile İlgili yapılan açıklamalar

Dönemin Başbakanı Tansu Çiller "Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir" ifadelerini kullandı.

Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel "Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş... Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır... Karşılıklı gruplar arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından dolayı can kaybı vardır." ifadelerini kullandı.

Dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu "Aziz Nesin'in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek tepki göstermiştir." ifadelerini kullandı.

Yargılama Süreci

Olaydan bir gün sonra 35 kişi gözaltına alındı. Daha sonra gözaltına alınanların sayısı 190'a çıktı. Gözaltına alınan 190 kişiden 124'ü hakkında "laik anayasal düzeni değiştirip din devleti kurmaya kalkışma" suçlamasıyla dava açıldı, geri kalanlar serbest bırakıldı. Kamuoyunda Sivas Davası olarak bilinen davanın ilk duruşması, Ankara 1 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde 21 Ekim 1993 günü yapıldı. 26 Aralık 1994'te karara bağlanan dava sonucunda, 22 sanık hakkında on beşer yıl, 3 sanık hakkında onar yıl, 54 sanık hakkında üçer yıl, 6 sanık hakkında ikişer yıl hapis cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi.

Müdahil avukatlar, Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin kararını "taraflı, hukuka ve adalete aykırı" olarak niteleyerek, ayrıntılı bir savunmayla temyize gittiler. Yargıtay 9. Ceza Dairesi katliamın "Cumhuriyete, laikliğe ve demokrasiye yönelik olduğunu" belirterek Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin kararını esastan bozdu. Ankara 1 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, Yargıtay'ın bozma kararına uyarak yargılamayı yeniden başlattı.

28 Kasım 1997'de açıklanan kararda, 33 sanık Türk Ceza Yasası'nın 146/1 maddesine göre idama ve 14 sanık 15 yıla kadar değişen hapis cezasına mahkûm edildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi 24 Aralık 1998'de hapis cezalarını onadı, 33 idam cezasını ise usul noksanlıkları nedeniyle bozdu. Şubat 1999 tarihinde usul eksikliklerinin giderilmesi için başlayan yargılama sonucunda 16 Haziran 2000'de 33 sanık Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce yeniden idam cezasına çarptırıldı. 2002 yılında idam cezasının yürürlükten kaldırılmasıyla idam cezası hükümlülerinin cezaları müebbet ağır hapis cezasına çevrildi.

Sanıkların avukatlığını üstlenenler arasında olan Refahyol iktidarının Adalet Bakanı Şevket Kazan, bakanlığı sırasında onları hapishanede ziyaret etti. Geniş avukat listesinde çok sayıda Refah Parti üyesi ve yöneticisi olması eleştiri konusu oldu. Bu avukatlar ilerleyen yıllarda AK Parti ve Saadet Partisi'ne katıldılar ve içlerinden üst yönetim görevlerine yükselenler oldu. 26 kişilik bu listede biri bakan olmak üzere 4 AK Parti milletvekili de bulunmaktadır.

Geçen bu zaman zarfı içerisinde sanık sayısı tahliyelerle 33'e düştü. Olayın kilit ismi olarak nitelendirilen, dönemin Sivas Belediye Meclisi üyesi Cafer Erçakmak ve Yargıtay'ın 1997'deki bozma kararından sonra firar eden 8 sanık ise hâlen yakalanamamıştır. Davanın firari olan 5 sanık ile ilgili kısmı, 13 Mart 2012 tarihinde zaman aşımından düşürülmüştür.

Sivas Davası İstiklal Mahkemeleri sonrasında tek bir davada bu kadar çok idam cezasının verildiği ilk davadır.

Kültürel Etkisi

Şiirler, şarkılar ve türküler

• Fethi Aslan, "Sivas'da Temmuz Ateşi"
• Edip Akbayram, Türküler Yanmaz, Yanmam mı Gerek
• Cengiz Özdemir, Madımak
• Ozan Emekçi, Sivas Ağıdı
• Sunay Akın, Kova Kaleci
• Grup Yorum, Sivas (Gün Tutuşur)
• Mahzuni Şerif, Sivas Dramı
• Demirhan Baylan, Bildiğin Şeyler (Yangın)
• Soner Canözer, Güneşin Ozanları
• Radical Noise, Çığlık
• Akın Eldes, Madımak
• Fevzi Kurtuluş, Hasret
• Moğollar, Issızlığın Ortasında
• Antisilence, Died On 2nd Of July
• Aşık Gülabi, Sivas Madımakta Canlar
• Metin - Kemal Kahraman, Renklerde Yaşamak
• Ferhat Tunç, Kızılırmak Boylarında Bir Şehir
• Serhad Raşa, Ey Felek
• Grup Kızılırmak, Sivas
• Şahverdi, Madımak Oteli
• Fazıl Say, "Metin Altıok Ağıtı"
• Fazıl Say, "SES"
• Selda Bağcan, "Canımı Yakanlar Baktı Dumana"
• Aziz Nesin, "Sivas Acısı"
• Çetin Gencero, "Madımak"
• Yusuf Kemal Metin, "Sivas Yanığı Otuzyedi Temmuz Aydın"
• Mazlum Çimen, "Gittin Gideli"
• İhsan Güvercin, "Kızılırmak Boylarında Bir Şehir"
• Catacombed, "SVS"
• Sezen Aksu, "Dua"
• Almora, "Güneşin Ozanları"
• Serdar Koç, "Temmuz Ayazı"
• Duman, "Köpekler"
• Zülfü Livaneli, Ataol Behramoğlu "Yangın Yeri"
• Haydar Ergülen, "Kül-kardeşlerim"
• Radical Noise, "Çığlık"
• Can Aksel Akın, "Senfoni No:1 - Aziz Nesin'e İthafen"
• Şükrü Erbaş, Kimse Temizim Demesin
• Şanışer ft. Sehabe, "Aşılmaz Yollar"
• Orhan Gencebay, "Gelin Birlik Olalım"
• Ahmet Kaya - Kim Susturabilir
• Fazıl Say & Serenad Bağcan - Ses (Sivas Acısı)

Tiyatro oyunu

Genco Erkal'ın yazıp yönettiği Sivas '93 adlı belgesel tiyatro oyunu, 11 Ocak 2008'de yoğun güvenlik altında Muammer Karaca Tiyarosu'nda sahnelendi.

Belgelerden yararlanarak yazılan oyunun anlatıcıları arasında Genco Erkal'la beraber Meral Çetinkaya, Yiğit Tuncay, Nilgün Karababa, Murat Tüzün, Çağatay Mıdıkhan ve Şirvan Akan yer aldı.

Oyunun müziğini Fazıl Say besteledi.

Sinema filmi

Ulaş Bahadır'ın yazıp yönettiği Madımak: Carina'nın Günlüğü (Sivas 93) adlı sinema filmi, 25 Eylül 2015 Pazar günü vizyona girdi.

Katliamın yaşandığı sırada otelde konaklayan 23 yaşındaki Hollandalı Carina Cuanna Thuijs Leiden Üniversitesi tezi için Türkiye'ye gelmiş ve Hollanda'da da olduğu gibi günlük tutmaya devam etmiştir.

Carina Cuanna Thuijs'in günlüğünde anlatılanlara göre yazılan filmin oyuncuları ise Erdal Tosun, Selin Yiğit, Perihan Erener, Melek Şahin, Serkan Genç, Ulaş Bahadır, Barış Ordu, Can Varlı, Cihan Özdeniz, Denise Ankel, Füsun Demirel, Rıza Akın, Hakan Erekli, Muhlis Asan, Umut Kurt, Meray Ülgen ve Mustafa Alabora'dır.

Televizyon programı

2014 yılında, katliamın yıldönümünde, Gülen Cemaati ile ilişkili olan Samanyolu TV'de "İftar menüsü mutfak keyfi" adlı programda ''Madımak Mıklası'' tarifi verilmesi tepkilere yol açmıştır.

İnkar edilmesi

Yeni Akit gazetesi, yayın hayatı boyunca Sivas Katliamı sanıklarını aklama amaçlı çeşitli haberler yayımlamıştır ve asıl mazlumların sanıklar olduğu intibasını uyandırmaya çalışmıştır.

Bu tip haberlerin en çok tepki çekenlerinden biri ise, yaşamını yitirenlerin aslında kurşun yaralarıyla öldükleri iddiası ve yayımlanan fotoğraflar olmuştur.

Söz konusu fotoğrafları ilk defa yayımlamış kişi olan fotoğrafçı Mehmet Özer sosyal medyada Yeni Akit gazetesinin 'yalan söylediğini, gerçekleri çarpıttığını' ifade etmiştir ve de kurşun yarası olduğu söylenen görüntünün aslında saç örgüsü olduğunu açıklamıştır.

Madımak Oteli'nin kamulaştırılması

17 Haziran 2010 tarihinde Madımak Oteli’nin kamulaştırılması sürecinin başladığı Sivas Valisi Ali Kolat tarafından duyuruldu.

Otelin kamulaştırılması bedeli konusunda otel sahipleri ile Sivas İl Özel İdare Sekreterliği'nin kamulaştırma bedeli üzerinde uzlaşmaya varılamaması nedeniyle son kararı Sivas Asliye Hukuk Mahkemesi’nden çıkacak karar belirledi.

Sivas 2. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 23 Kasim 2010'da aldığı kararla Madımak Oteli'nin bilirkişi raporu doğrultusunda 5 milyon 601 bin lira bedel ile kamulaştırılmasına karar verildi.

Binanın lobi kısmında ölen 37 kişinin adları alfabetik sırada yer almıştır.