Hareket hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir? Kimler etkilenir?

Herhangi bir araçla (uçak, araba, vapur vb) seyahat ederken kişide ortaya çıkabilen durumdur. Halk arasında genellikle araç tutması olarak bilinir.

Hareket hastalığı; iç kulağın oldukça sık görülen bir bozukluğudur. Dalgalı deniz, uçak ya da otobüs gibi taşıt hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Hareket hastalığı sonucu denge bozulur ve kişi kendi bedensel hareketlerini konumlandırmakta güçlük çeker.

Hareket hastalığının nedenleri nelerdir?

Temelde hareket beyin tarafından algılanırken üç farklı sinirsel yol kullanılır;

İç kulaktan gelen uyarılar,

Gözlerden gönderilen uyarılar,

Vücut derin dokularından "proprioseptör" adı ile bilinen yapılardan gelen uyarılar

Bilinçli olarak hareket edildiğinde (yürüme eylemi gibi) bu üç sinirsel yol ile beyine mesajlar gitmeye başlar. Tam aksine bilinçli olarak hareket edilmediği zaman (araç içinde yolculuk gibi) beyin bu üç yoldan gelen mesajları koordine etmez ve bu nedenle bazen bu yollar arasında “anlaşmazlık” ortaya çıkar. Daha açık anlatmak gerekirse; araç içinde giderken gözler bir hareket fark eder fakat iç kulak bu hareketi vücudumuz yapmadığı için onaylamaz. Bu anlaşmazlık durumunu ise taşıt tutması şeklinde adlandırılır. Taşıt tutmasında mide bulantısı, baş dönmesine gözlenebilir.

Hareket hastalığının neden ortaya çıktığı tam net değildir. 3 farklı sinirsel yol arasında yaşanan anlaşmazlık bir varsayımdır. İç kulağın hareketi tespit eden yapıları olmaksızın hareket hastalığının oluşmayacağı, dolayısıyla hareket hastalığının sebebinin iç kulak kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca gözlerden gelen mesajların çok da etkin olmadığı varsayılmaktadır, çünkü görme engelli insanlarda da hareket hastalığı ortaya çıkabilmektedir.

Hareket hastalığı karmaşık hareketler sırasında daha sık oluşur. Bu tür hareketler genellikle yavaştır ve iki farklı yöndedirler (dikey ve yatay hareketlerin birlikte olması).

Belirtileri nelerdir?

Bulantı ve kusma, baş dönmesi ana belirtilerdir.

Terleme, panikleme, huzursuzluk ve sıkıntı gözlenebilen diğer belirtiler arasında sayılabilir.

Kimler kolayca etkilenebilir?

Hareket hastalığı herkesi etkileyebilir ancak 2 ila12 yaşlarındaki çocuklar, hamileler ve migren geçmişi olan kişiler diğerlerinden daha yatkındır.

Bebekler hareket hastalığından neredeyse hiç etkilenmezler. Londra'daki Westminster Üniversitesi'nde Uygulamalı Psikoloji Profesörü John Golding, bunun muhtemelen beynin henüz göz ve kulak arasındaki ilişkiye uyum sağlamamış olmasından kaynaklandığını söylüyor. Hareket hastalığında genetik de rol oynar. Prof. Golding hastalıktan muzdarip olanların yüzde 65'ine aileden geçtiğini belirtiyor.

Nasıl başa çıkılabilir?

Seyahatlerde vücudun ve iç kulaklarınızın algıladığı hareketi gözlerinizle takip edebileceğiniz pozisyonda olun:

Arabada, arka koltuk yerine ön koltukta oturun ve arabanın gittiği yöne bakın.

Gemide güverteye çıkıp ufka bakın.

Uçakta pencere kenarına oturup dışarıyı seyredin.

Yine uçakta hareketin en az algılandığı kanat üstünü tercih edin.

Koltuklarınızı gidiş yönüne ters yönünde olmamasına dikkat edin ve yolculuk sırasında kitap okumayın, bilgisayar tablet, telefon gibi cihazları kullanmayın.

Hareket hastalığı bulunan başka bir yolcuyu seyretmeyin ya da onunla sohbet etmeyin.

Ağır kokulardan, baharatlı yiyeceklerden uzak durun.

Doktorunuz tarafından önerilen hareket hastalığına karşı kullanabileceğiniz bir ilaç varsa yolcuğun başında almaya özen gösterin.